|
XABAR QÁWIPSIZLIGIN TÁMIYNLEWDIŃ TIYKARǴI JOLLARI
1. Xabardı qorǵaw konsepciyası.
2. Xabar qorǵanıwınıń strategiyası hám arxitekturası.
3. Xabar qáwipsizliginiń siyasatı.
Xabardı qorǵaw konsepciyası.
Niyeti buzıq adamlardı jalǵız paydalanıwshılar emes, bálkim korporativ kompyuter tarmaqları qızıqtıradı. Tap usınday tarmaqlarda xabardıń joǵalıwı, ruqsatsız modifikaciyalanıwı jaman aqıbetlerge alıp keliwi múmkin.
Kompyuter tarmaqların qorǵaw úyde paydalanıwshı kompyuterlerdi qorǵawdan parıqlanadı. Sebebi, aldın, bunday másele menen tájiriybeli adamlar shuǵıllanadı. Sonıń menen birge korporativ tarmaq qáwipsizligi sistemasınıń tiykarın shetki paydalanıwshılar ushın islew qolaylıǵı hám texnik mutahassislarǵa qoyılatuǵın talaplar ortasında murosaǵa jetisiw payda etiledi.
Kompyuter sistemasına eki túrli qaraw múmkin: onda tek jumısshı stanciyalardan paydalanıwshılardı kóriw múmkin, yaki tek tarmaq operacion sistemasınıń islewin esapqa alıw múmkin.
Sımlar boyınsha ótiwshi xabarlı paketler toparın da kompyuter tarmaǵı dew múmkin. Tarmaqtı túsindiriwdiń bir neshe deńgeyleri bar. Tap usınday tarmaq qáwipsizligi mashqalasına túrlishe deńgeylerde qaraw múmkin. Mas túrde hár bir deńgey ushın qorǵaw usılı túrlishe boladı. Sistemanıń isenimli qorǵalıwı qorǵalǵan deńgeyler sanı menen belgilenedi.
Birinshi, kórinip turǵan hám ámelde eń qıyın jol – paydalanıwshılardı tarmaq hújimlerin qıyınlastırıwshı háreketke úyretiw. Bul bir qaraǵanda ańsattay kórinse de, biraq qıyın jumıs. Internetten paydalanıwdı qısqartıw lazım.
Kópshilik paydalanıwshılar qısqartıwlar sebebin bilmeydi. Sonıń ushın qadaǵanlar anıq túsindiriliwi lazım.
Kompyuter tarmaqları xabardı qorǵawǵa qorǵaw tádbirlerinıń jalǵız siyasatın hám de huqıqıy, quramlıq hám injener-texnik xarakterge iye sharalar sistemasın ótkiziw arqalı erisiledi.
Tarmaqta xabardı qorǵawdıń kerekli dárejesin islep shıǵıwda xodimlar hám raxbariyattıń óz-ara juwapkerligi, shaxs hám shólkem máplerine ámel qılıw, huqıqtı qadaǵalawshı organlar menen óz-ara baylanıs esapqa alınadı. Básekeli sharayatta xızmetlerdiń úlken sanın usınıw hám xızmet qılıw waqtın qısqartıw arqalı jetekshi orındı saqlap qalıw hám jańa klientlerdi tartıp alıw alıw múmkin. Buǵan tek barlıq ámellerdi avtomatlastırıwdıń kerekli dárejesin támiynlew arqalı erisiw múmkin. Házirgi zamanda esaplaw texnikasınıń isletiliwi menen tek ǵana payda bolǵan mashqalalar sheshilmeydi, bálkim jańa xabardıń buzılıwı hám joǵaltılıwı, bilmesten yaki bile turıp modifikaciyalanıwı hám de xabardıń biytanıslar tárepinen ruqsatsız alınıwı menen baylanıslı qorqıwlar payda boladı.
Avtomatlastırılǵan komplekslerde xabardıń kúshsizligine esaplaw resurslarınıń konsentraciyalanıwı, olardıń aymaqlıq bólingenligi, magnit uzatıwshılarında maǵlıwmatlardıń úlken kóleminiń uzaq waqıt saqlanıwı, kópshilik paydalanıwshılardıń resurslardan bir waqıtta paydalanıwı sebep boladı.
Bunday jaǵdayda qorǵaw ilajların kóriw zárúrligine gúman qılmasa da boladı. Biraq tómendegi qıyınshılıqlar bar:
Házirgi kúnde qorǵalǵan sistemalardıń jalǵız nazariyası joq;
Qorǵaw quralların islep shıǵarıwshılar jeke máselelerdi sheshiw ushın tiykarınan bólek komponentlerdi usınıs etedi, qorǵaw sistemasın formalandırıw hám bul qurallardıń birge isletiliwi máseleleri bolsa paydalanıwshı ıqtıyarına qaldırıladı;
Isenimli qorǵawdı támiynlew ushın texnik hám shólkem mashqalaları kompleksin sheshiw hám mas hújjetlerdi islep shıǵıw zárúr.
Joqarıda sanap ótilgen qıyınshılıqlardı joq qılıw ushın tek ǵana bólek kárxana emes, bálkim mámleket dárejesinde xabar proceslerinde qatnasıwshıları háreketiniń koordinaciyası zárúr. Xabar qáwipsizligin támiynlew jeterlishe quramalı másele. Sonıń ushın, aldın ala xabar qáwipsizligi konsepciyasın islep shıǵıw zárúr. Konsepciyada milliy hám korporativ mápler, xabar qáwipsizligin támiynlew principleri anıqlanadı hám olardı ámelge asırıw boyınsha máseleler táriyplenedi.
Konsepciya – xabar qáwipsizligi mashqalasına rásmiy qabıllanǵan qaraslar sisteması hám onı zamanagóy tendenciyalardı esapqa alǵan halda sheshiw jolları.
Konspciyada táriplengen maqsetler, máseleler hám olardı bolıwı múmkin bolǵan sheshiw jolları tiykarında xabar qáwipsizligin támiynlewdiń anıq rejeleri formalandırıladı.
Konsepciyanı islep shıǵıwdı úsh basqıshta ámelge asırıw usınıladı (3.1-súwret).
Birinshi basqıshta qorǵawdıń maqsetli kórsetpesi, yaǵnıy qanday real baylıqlar, islep shıǵarıw processleri, dástúrler, maǵlıwmatlar bazası qorǵanıwı zárúrligi anıqlanıwı shárt. Usı basqıshta qorǵanıwshı bólek obyektlerdi áhmiyeti boyınsha gruppalastırıw maqsetke muwapıq esaplanadı.
Ekinshi basqıshta qorǵanıwshı obyektke qaraǵanda bolıwı múmkin bolǵan jınayıy háreketler analizleniwi lazım. Ekonomikalıq shpionlıq, terrozim, sabotaj, buzıw arqalı urlaw sıyaqlı keń tarqalǵan jınayatshılıqlardıń real qáwip qáterlik dárejesin anıqlaw zárúr esapalanadı. Soń, niyeti buzıq adamlardıń qorǵawǵa mútáj tiykarǵı obyektlerge qaraǵanda háreketlerdiń itimallıǵın analizlew lazım.
Úshinshi basqıshtıń baslı máselesi – jaǵdaydı, tek ózine mas máhálliy sharayattı, islep shıǵarıw processlerin, ornatıp qoyılǵan qorǵanıwdıń texnik quralların analizlewden ibarat.
3.1-súwret. Xabar qorǵanıwı konsepciyasın islep shıǵıw basqıshları.
Do'stlaringiz bilan baham: |
