1. Verbal va noverbal muloqot Yozma muloqot

Tashqi nutq shakllari: 
1.
Suhbat 
– og‘zaki axborot almashish, fikr va mulohazalar. Ikki yoki undan 
ortiq odam o‘rtasida mavzuni muhokama qilish, bo‘shashtiriladigan muhitda 
suhbat mavzusida o‘z munosabatini va xulosalarini erkin ifoda etish imkonini 
beradi. 
2.
Munozara
– bir kishiga yoki odam guruhiga bo‘lgan haqni isbotlash uchun 
qarama-qarshi fikrlarni almashishdir. Munozarani haqiqiy ma'no yoki pozitsiyani 
aniqlash usullari sifatida kun tartibidagi aloqa turlaridan biri va ilmiy 
metod dalillar bazasini qo‘llash. 
3.
Monolog 
– tomoshabinlar yoki tomoshabinlar oldida turli xil chiqishlar, bir 
kishi nutqni katta tinglovchilar guruhiga aylantirganda. Ushbu muloqot usuli 
ma'ruzalar shaklida o‘qitishda, shuningdek, turli uchrashuvlarda nutq so‘zlashda 
keng qo‘llaniladi. 
Aloqa sohasidagi og‘zaki aralashuv yosh, psixologik yoki leksik xususiyatga 
ega bo‘lishi mumkin. Shunday qilib, kichik bolalar va kompleksli kishilar 
o‘zlarining 
fikrlarini
aniq izohlay olmaydilar. Lug‘aviy aralashuv suhbatdoshga 
murojaat qilish uchun zaif til bilimi yoki bilim yetishmasligi ma'nosini anglatadi. 
Yozma muloqot va uning xususiyatlari. 
Yozma muloqot
bildirishnomalar, eslatmalar, hisobotlar, moliyaviy

---

3 
hisobotlar, biznes xatlari va shu kabilarning barcha turlarini qamrab oladi. 
Muloqotning bu turi tashkilotlarda keng qo‘llaniluvchi xabar yozish jarayonini 
yozishga aylantiradi. Rasmiy muloqot, qoidalar, buyruqlar, ma’lumotnomalar, 
siyosiy masalalar va hokazolar doimo yozma shaklda bo‘lishi kerak. 
Yozma nutq yuqori darajada bo‘lmas ekan, og‘zaki nutq ko‘ngildagidek 
bo‘lmaydi. Yozma nutqda esa til vositalarini tanlash va qo‘llashga to‘liq imkoniyat 
bo‘ladi. Yozma nutqni xohlagancha tahrir qilish mumkin. Yozma nutqda og‘zaki 
nutqdagi kabi hayajon bo‘lmaydi, notiq shoshilmasdan, o‘ylab nutq tuzadi. Shu 
sababdan ham yozma nutq og‘zaki nutqdan ko‘ra ravon, aniq va izchilroq bo‘ladi. 
Yozma nutq barqaror va qat’iy bo‘ladi, u har doim avvaldan o‘ylanadi hamda 
matnga tushiriladi. Yozma nutq og‘zaki nutqning rivojiga bevosita ta’sir etadi. 
Og‘zaki nutq esa yozma nutq asosida rivojlanadi. Yozma mashqlar - bamisoli 
tafakkur mashqlaridir.
Biror voqelik yoki hodisa to‘g‘risida fikrlash yozma mashqlar orqali 
takomillashadi. Yozma nutq mashqlari muayyan mavzu doirasida bevosita 
fikrlashga majbur etadi. Yozma nutq bilan doimiy shug‘ullanadigan kishi doim 
o‘ylab gapirishga odatlanadi. Yozma nutq bilan muttasil shug‘ullanmagan 
kishining yozma nutqi bilan og‘zaki nutqi hech qachon muvofiqlashmaydi. 
Yozma kommunikatsiya — maktublar, eslatmalar, protokollar, belgilar yoki 
matnlar orqali izohlanishlari juda qiyin, chunki muloqotda bo‘lgan odamning 
ovozini eshitmaymiz va imo-ishoralarini ko‘rmaymiz. Lekin fikrni yozma ravishda 
ifodalash yozuvchiga nima demoqchi bo‘lganligini o‘ylash va eng yaxshi variantini 
tanlash imkonini beradi. Har qanday menejerga yozma so‘z bilan ishlash qobiliyati 
juda ham muhimdir. Samarali yozish usullari so‘zlar, qisqa jumlalar va qisqa 
abzasdan foydalanishda va muvofiqlashtirishda ham soddalikka urg‘u beradi.
Xabarga 
ko‘ra 
alohida 
o‘quvchiga 
murojaat 
qilishda 
so‘zlarning 
muvofiqlashtirilishi barcha o'quvchilar ham xabarni tushunishda bir xil qobiliyatga 
ega emaslar, ularning barchalarining so‘z boyliklari bir xil emas, mavzu bo‘yicha 
bir xil bilimga ega emaslar. Shunday qilib, aniq muloqot qilish uchun, biz muloqot 
qilishni xohlagan kishimizni bilishimiz kerak. Xabar shaxsning ongiga mos bo'lishi 

---

4 
kerak.