1-variant “Umumiy kimyoviy texnologiya” fanining mazmuni, predmeti va metodi. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti va metodi

68-variant
1. Neftni qayta ishlash texnologiyasi. Uning asosiy fraksiyalari.
Neftni distillash jarayonida neft mahsulotlarining bir necha fraktsiyalari ajratiladi:

1. 
   Gaz fraktsiyasi (tboil = 40 ° C) normal va tarvaqaylab ketgan alkanlarni o'z ichiga oladi CH4 - C4H10;
   
2. 
   Benzin fraktsiyasi (tboil = 40 - 200 ° C) uglevodorodlarni o'z ichiga oladi C 5 H 12 - C 11 H 24; qayta distillash paytida aralashmadan engil neft mahsulotlari chiqariladi, pastroq harorat oralig'ida qaynatiladi: neft efiri, aviatsiya va motor benzini;
   
3. 
   Nafta fraktsiyasi (og'ir benzin, qaynash nuqtasi = 150 - 250 ° C), traktorlar, teplovozlar, yuk mashinalari uchun yoqilg'i sifatida ishlatiladigan C 8 H 18 - C 14 H 30 tarkibidagi uglevodorodlarni o'z ichiga oladi;
   
4. 
   Kerosin fraktsiyasi (tboil = 180 - 300 ° C) tarkibiga C 12 H 26 - C 18 H 38 tarkibidagi uglevodorodlarni o'z ichiga oladi; reaktiv samolyotlar, raketalar uchun yoqilg'i sifatida ishlatiladi;
   
5. 
   Dizel yoqilg'isi sifatida gaz moyi (tboil = 270 - 350 ° C) ishlatiladi va katta miqyosda yorilibketadi.
   Fraksiyalarni distillashdan keyin quyuq yopishqoq suyuqlik qoladi - yoqilg'i moyi. Mazutdan quyosh moylari, neft jeli, kerosin ajratiladi. Mazutni distillashdan qolgan qoldiq smola bo'lib, u yo'l qurilishi uchun materiallar ishlab chiqarishda ishlatiladi.
   

Neftni qayta ishlash kimyoviy jarayonlarga asoslanadi:

1. 
   Krekking - bu yirik uglevodorod molekulalarining kichikroq molekulalarga bo'linishi. Hozirgi vaqtda tez-tez uchraydigan termal va katalitik yorilish o'rtasida farqlang.
   
2. 
   Reforming (aromatizatsiya) - alkanlar va sikloalkanlarning aromatik birikmalarga aylanishi. Bu jarayon benzinni katalizator ishtirokida yuqori bosimda isitish orqali amalga oshiriladi. Reforming benzin fraksiyalaridan aromatik uglevodorodlarni olish uchun ishlatiladi.
   
3. 
   Neft mahsulotlarini piroliz qilish neft mahsulotlarini 650 - 800 ° S haroratgacha qizdirish yo'li bilan amalga oshiriladi, asosiy reaktsiya mahsulotlari to'yinmagan gazsimon va aromatik uglevodorodlardir.
   

2. Nasoslar.
Қурилмаларда ва қувур ичида суюқлик унинг боши ва охиридаги босимлар фарқи туфайли ҳаракат қилади. Суюқликнинг қуйи сатвдан юқори сатҳга узатиш учун эса, насослардан фойдаланилади. Бунда суюқликга босимнинг потенциал энергияси таъсир эттирилади.Насос шундай гидравлик машинаки, унда электр юриткичнинг механик энергияси суюқликнинг ҳаракатланиш (узатиш) энергиясига айлантириб берилади.Ҳаракатланиш турига қараб ҳажмий, куракли (марказдан қочма), уюрмавий ва ўқли насосларга бўлинади. Ҳажмий насосларнинг ишлаш принципи ёииқ ҳажм ичида сиқиб чиқариш усулига асосланган бўлиб, илгарилама-қайтма ва айланма ҳаракатлар туфайли суюқлик сиқиб чиқарилади. Ҳажмий насосларга поршенли, ротацион, винтли, шестерняли ва пластинали гидравлик машиналар киради. Марказдан қочма насосларда босим марказдан қочма куч таъсирида, яъни насос қобиғи (асоси)га жойлашган куракли ғилдиракнинг айланиши туфайли содир бўлади. Уюрмавий насосларда уюрма энергияси ҳисобига узатилади. Бу ишчи ғилдиракнинг айланишида уюрманинг тезда ҳосил бўлиши ва сўниши билан амалга ошади. Айтиб ўтилган насослардан ташқари, яна оқимчали насослар, ҳамда газлифтлар ва монтежю деб номланадиган машиналардан ҳам фойдаланилади. Бу насосларда газ, сув ва буғларнинг босимларидан фойдаланилади.Насосларнинг асосий параметрлари бўлиб унумдорлик, напор ва қувватлари ҳисобланади. Унумдорлик V (м3/с) — бу суюқликнинг ҳажмий сарфи бўлиб, ҳайдаш қувури орқали насос ёрдамида узатилган суюқлик микдорини билдиради.Насос ўқидаги кувват Ne ни аниқлаш учун фойдали кувватни насос фойдали иш коэффициентига бўлиш керак ва у насоснинг йўқотган энергиясини характерлайди.Насоснинг фойдали иш коэффициенти т]н поршенли насослар учун 0,8...09, марказдан қочма насос учун 0,7...0,95 ни ташкил этади.