1-variant “Umumiy kimyoviy texnologiya” fanining mazmuni, predmeti va metodi. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti va metodi

2. Gidravlika asoslari.
Гидравлика - бу мехапиканинг бир бўлимидир. Унда, суюқликлар мувозанат ва ҳаракат қонунлари, ҳамда уларни амалиётда қўллаш ўрганилади. Гидравлика икки бўлимдан иборат: гидростатика ва гидродинамика.Гидростатика суюқликларниш мувозанат қонунларини, гидродинамика эса - суюқлик ва газларнинг ҳаракат қонуниятларини ўргатади. Гидромеханик жараёнлар асосида гидродинамика қонуниятлари ётади ва бу қонуниятлар иссиқлик ва масса алмашиниш, ҳамда кимёвий ва биокимёвий жараёнлар самарадорлигини белгилайдиюСуюқликларнинг труба кувурлари ва каналларда оқиши, ҳаракатга келтирувчи куч, яъни босимлар фарқи таъсирида рўй беради. Ушбу куч насос, компрессорлар, айрим ҳолларда суюқликлар зичлиги ёки сатҳининг фарқи ёрдамида ҳосил қилинади. Маълум миқцордаги суюқликни зарур теэликда узатиш учун босимлар фарқини аниқлаш керак. Ундан ташқари, узатиш учун керакли энергия микдори ёки босимлар фарқи маълум бўлса, суюк^ик сарфи ва тезлиги топилади. Юқорида кўрсатилганларни амалга ошириш учун гидродинамика қонуниятларини билиш даркор. Гидродинамикада ташқи ва ички масалалар бўлади. Труба ва каналлар ичидаги суюқликнинг ҳаракати бу гидродинамиканинг ички масаласидир. Турли жисмлар юзасида суюқликнинг ҳаракати — бу гидродинамиканинг ташқи масаласидир.Иссиқлик утказувчанлик коэффициенти иссиқлик алмашиниш юза бирлигидан (1 м2) вақг бирлиги давомида изотермик юзага нормал бўлган 1м узунликка тўғри келган температураларнинг 1 К (°С) га пасайиши вақгида узатилган иссиқлик миқдорини ифодалайди.
3. Kalsinatsiyalangan soda ishlab chiqarish tarixi va ahamiyati
Sanoatda «soda» nomi bilan turli xildagi kimyoviy moddalar: kalsinirlangan soda yoki natriy karbonat Na2CO3 (to‘kma zichligi 0,5 t/m3); shuningdek og‘ir soda deb ataladigan Na2CO3 (to‘kma zichligi 0,9-1,2 t/m3); natriy gidrokarbonat NaHCO3; kristall soda Na2CO3∙10H2O; kaustik soda yoki o‘yuvchi natriy NaOH ishlab chiqariladi. Kalsinirlangan sodadan o‘yuvchi natriy, natriy bikarbonat kabilar ishlab chiqarishda xomashyo sifatida foydalaniladi. Kalsinirlangan soda A va B markalarda ishlab chiqariladi: oily navda 99,4%, birinchi navda 99,0%, ikkinchi navda esa 98,5-99% Na2CO3 bo‘ladi.Kalsinirlangan soda – oq kukun kristall modda bo‘lib, zichligi 2,53 g/sm3, 854OC da suyuqlanadi. Soda havodagi karbonat angidrid va suv bug‘ini biriktirib olib qisman natriy gidrokarbonatga aylanadi. Natriy karbonat suv bilan bir qator birikmalar: Na2CO3∙10H2O, Na2CO3∙7H2O, Na2CO3∙H2O hosil qiladi. Soda suvda yaxshi eriydi, uning eruvchanligi harorat oshishi bilan ortadi (0 va 100OC haroratda 100 g suvda tegishlicha 6,8 va 44 g eriydi). Soda suvdagi eritmasida kuchli ishqoriy xossani namoyon etadi. Sanoat miqyosida soda olish usuli fransuz vrachi va kimyogari Leblan tomonidan 1791 yilda taklif etilgan. Bu usul bo‘yicha qattiq osh tuzi va sulfat kislotadan olingan natriy sulfat, ohaktosh va ko‘mirni aylanuvchi pechlarda 9501000OC haroratda suyuqlantirish orqali sodali suyuqlanma hosil qilish bilan soda ishlab chiqarilgan:
Na2SO4 + C + CaCO3 = Na2CO3 + CaS + 2CO2
Sodaga bo‘lgan talab o‘sib borganligi sababli uni tejamkor usullarda ishlab chiqarishni taqazo etadi. 1830-yil Angliyada ammiakli usul taklif etiladi. Ammiakli usul bilan soda olish jarayonining jihozlanishini 1861yilda belgiyalik kimyogar-muhandis Ernest Solve taklif etdi. Shu usuldagi birinchi zavod 1863-yilda Belgiyada, so‘ngra boshqa mamlakatlarda quriladi. Solve usulida zavodlarning qurilishi soda ishlab chiqarish sanoatining tez suratda rivojlanishiga olib keladi.