1 вариант Рибосома структураларини тадқиқот қилиш

ДНК асосларининг таутомер шакллари

Purin va pirimidinlar suvda oz eriydi, birok nukleozid va nukleotidlar tarkibida ularning eruvchanligi ortadi, yuqori suyuqlanish haroratiga egadirlar: 300 . Kislorod tutuvchi asoslar laktam- laktim tautomeriyaga kirishadilar. Ko’pchilik hollarda amid guruhini rezonans energiyasi aromatik halqani rezonans barqarorlashuvidan ustun bo’lib, laktam shaklni ko’proq bo’lishini ta’minlaydi. Purin va pirimidinlar kuchsiz asoslar bo’lib, 𝑝𝐾𝑎 9,5ga (aromatik halqa azot uchun) teng. Masalan, uratsildagi 𝑁 − 1 yoki 𝑁 − 3 (dissotsilanganda bu protonlar ekvivalentdir) yoki adenin 𝑁 − 9 protonlari dissosilanishi pKa qiymati tegishli ravishda 9.5 va 9.8 ga teng. Asoslarning bunday xossalarini anionni rezonanas barqarorlashuvi va aromatik halqa azot atomini 𝑠𝑝2 -gibridlanishi bilan tushuntiriladi. Shuni esda tutish lozimki, tegishli atomni 𝑠 −tabiati qanchalik ko’p bo’lsa, u shunchalik kislotali bo’ladi. Ekzosiklik aminoguruhlar 𝑝𝐾𝑎 si qiymatlari odatdagi aminlardagi tegishli qiymatlardan farq qiladi. Bunday aminoguruhlar 𝑝𝐻 ni fiziologik qiymatlarida va umuman birinchi bo’lib protonlanmasligi bu allaqachon ma’lum dir; bu halqali sistemadagi azotni bo’linmagan elektronlarini delokallanishi bilan tushuntiriladi. Halqali va ekzosiklik azot atomlarining borligi nafaqat dissosilanishga, balki birikmalarni reaksion qobiliyatiga ta’sir ko’rsatadi. Azot atomlarini borligi elektrofil va nukleofil o’rin olish reaksiyalarini borishiga ta’sir ko’rsatadi. Masalan, pirimidin halqadagi ikki geterosiklik azot atomlari aromatik halqadagi elektron zichlikni qayta taqsimlashi natijasida 𝐶 − 5 atomi boshqa atomlarga nisbatan yuqori elektron zichlikka ega bo’ladi va elektrofil reaksiyalarga oson kirishadi.Shu sabablarga ko’ra purinlarda 𝐶 − 8 atomi 𝐶 − 2 va 𝐶 − 6 ga nisbatan yuqori elektron zichlikka ega bo’ladi va buning natijasida elektrofil o’rin olish reaksiyalariga oson kirishadi. Qo’shimcha qilib shuni aytish mumkinki 𝑁 − 9 azot atomini 𝑠𝑝3-gibridlanishi elektronlarni 𝐶 − 8 atomiga berilishini ta’minlaydi. Elektrofil qrin olish reaksiyalari asosida purin va pirimidinlarni bir qator biologik analoglarini hosil qilish mumkin.

4.