|
Полипептид занжирларининг тўлиқ кислотали ва асосли гидролизи
Оқсилларни гидролизлаш ва аминокислоталарни ажратиш
Оксил молекуласи юксак полимер бўлганидан унинг таркибига кирадиган
аминокислоталарни аниқлаш учун оқсилни тўла гидролиз қилиш керак.
Оқсиллар гидролизланганда, яъни сув қўшиб парчаланганда уларнинг
таркибий қисмлари — а м и н о к и с л от а л а р ажралиб чиқади. Оқсил препа-
ратлари ё тўқима намуналарини кислота билан қайнатиш, ёки оқсилни парчаловчи
фермент, кўпинча, трипсин ёхуд оқсилларни гидролитик парчаловчи бир нечта
протеолитик ферментлар аралашмаси таъсирида гидролизланади. Ишқор билан
гидролиз қилиш усулидан деярли фойдаланилмайди, чунки бунда аминокислота-
лар рацемирланади ва аргинин билан цистин бузилиб кетади. Гидролиз қилиш учун
сульфат кислота анча қулай, чунки маълум муддат (15—20 соат) давомида
киздирилгандан сўнг ортиқча кислота осонлик билан сульфат шаклида ажралади.
Протеолитик ферментлар таъсирида гидролизлаш узоқ вақт талаб қилади ва
кўпинча тўла бўлмайди. Лекин ферментатив гидролизнинг афзаллиги шундаки,
кислотали гидролизда бузилиб кетадиган триптофан бу усулда сакланиб қолади.
Бундан ташқари, баъзи ферментлар оқсил молекуласидаги айрим боғларни танлаб
узиши сабабли, улар протеинлар анализида махсус мақсадлар учун фойдалидир.
у/Ҳосил бўлган гидролизатдан аминокислоталар химиявий хоссаларига қараб
алоҳида шаклда ажратиб олинади. Моноаминокислоталарнинг кўпчилиги бутил
спирт билан экстракцияланади, дикарбон кислоталар кальций тузи шаклида
спиртда чўктириб олинади, ишқорий аминокислоталар фосфовольфрамат кислота
билан чўктириб ажратилади.
Вагнер усули
10 вариант
ДНК қўш спирали
Nuklein kislotalarning ikkilamchi strukturasi deganda polinukleotid zanjirning fazoda ma‘lum holatni egallashi tushuniladi. DNK ning ikkilamchi strukturasini aniqlashda bir qator olimlarning ulkan tadqiqot ishlari asos bo‗lib xizmat qildi.
Chargaff qoidalari (1950).
Ervin Chargaff tomonidan bir necha turlarga mansub organizmlar DNK sining kimyoviy tarkibini aniqlash orqali quyidagi jadvalda keltirilgan natijalar olingan va 1950 yilda bu natijalar e‘lon qilingan:
Ushbu olingan natijalar asosida Ervin Chargaff quyidagi qoidalarni ishlab chiqdi:
1) purin asoslari soni pirimidin asoslari soniga teng;
[A] + [G] = [T] + [C]
2) adeninning soni timin soniga, guanin soni esa sitozin soniga teng;
[A]/[T] =1 ([G])/([C])=1
3) adenin + sitozin yig‗indisi timin + guanin yig‗indisiga teng;
[A] + [C] = [T] + [G]
4) adenin + timin yig‗indisi sitozin + guanin yig‗indisiga teng emas;
([A]+[T])/([G]+[C])≠1
Ya‘ni, adenin + timin juftligi yig‗indisi guanin + sitozin juftligi yig‗indisiga teng bo‗lmaydi. Masalan, DNK molekulasida 200 juft A+T, 500 juft G+S bo‗lishi mumkin.
RNK yakka zanjirdan iborat bo‗lganligi va unda minor asoslarning ko‗p miqdorda bo‗lishligi sababli u uchun Chargaff qoidalari amal qilmaydi.
Rozalind Franklin tajribalari. 1951 yilda Rozalind Franklin ilk marta DNK ning qattiq holdagi namunasining rentgenstruktur analizini o‗tkazdi va mashhur portretni nashr etdi. Ushbu portretdagi rentgenogrammada ikkita bir-biri bilan aynan o‗xshash tasvirlar – molekulaning qo‗sh zanjirli tuzilishda bo‗lgandagina tushuntirish imkoni keyinchalik aniqlangan.
Shu va shunga o‗xshash (M. Uilkins, E.Chargaff, A.Todd, L.Poling, R.Franklin) tajribalar amerikalik olimlar Jeyms Uotson va Frensis Krikga DNK ning ikkilamchi strukturasini aniqlashda katta yordam berdi.
J. Uotson va F. Krik tajribalari. 1953 yilda Jeyms Uotson va Frensis Kriklar DNK ning tuzilishini o‗rganish borasidagi tadqiqotlar natijalarini umumlashtirgan holda uning qo‗sh spiralli modelini 248 yaratishdi va keyinchalik ushbu kashfiyot ―molekular biologiyaning yaralishi‖ deb baholandi. Uotson-Krik modeliga ko‗ra DNK qo‗sh spiral polinukleotid zanjirdan iborat bo‗lib, spiral o‗ng tomonga buralgan, uning diametri 1,8-2 nm. Ikkita polinukleotid zanjiri o‗zaro bir-biriga nisbatan antiparallel. Purin va pirimidin asoslari spiralning ichki qismiga yo‗nalgan va ular orasida vodorod bog‗lari yuzaga keladi. Ushbu juftliklar komplementar juftlik hosil qiladi. Komplementarlik. Azotli geterosiklik asoslar o‗zaro vodorod bog‗lari orqali bog‗lanib, DNK ning qo‗sh spiralli ko‗rinishiga o‗tishida asosiy rolni geterosikllarning komplementarligi yotadi. Komplementarlik butun tiriklikning asosi, desak mubolag‗a bo‗lmaydi. Komplementarlikda guanin + sitozin orasida uch karrali vodorod bog‗i, adenin + timin orasida esa ikki karrali vodorod bog‗lanish mavjud.
1) noregulyarlik – qo‗sh zanjirda geterosiklik asoslar ma‘lum izchillikda emas, balki muntazam bo‗lmagan (istalgan, aniqrog‗i ma‘lum) ketma-ketlikda keladi;
2) qo‗sh zanjirlilik – komplementarlik faqatgina qo‗sh zanjirga ega DNK molekulasi uchun xos bo‗lib, RNK molekulasida esa faqatgina zanjirning ayrim o‗zaro mos bo‗laklari orasidagina komplementarlik yuzaga kelishi mumkin;
3) antiparallellik – DNK qo‗sh zanjiri o‗zaro antiparallel spiralni yuzaga keltiradi;
4) komplementarlik – purin asosi qarshisiga pirimidin asosi va aksincha bo‗lib, purinning 6-holatida aminoguruh bo‗lsa (adenin) pirimidinning 4-holatida oksoguruh (timin) tutgan hosilasi bilan komplementar bo‗ladi va aksincha.
5) DNK ning ikki zanjirlari o‗zaro bir xil emas, balki komplementardir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
