|
17.Oliy talimda matematika o`qitish metodikasini o`qitish jarayoni samaradorligini orttirish imkoniyatlari
Matematika metodikasi ta’lim jarayoni bilan bog‘liq bo‘lgan quyidagi uch savolga javob beradi: 1. Nima uchun matematikani o'rganish kerak? 2. Matematikadan nimalarni o ‘rganish kerak? 3-t Matematikani qanday o‘rganish kerak? , Matematika metodikasi haqidagi tushuncha birinchi bo‘lib, shveytsariyalik pedagog-matematik G. Pestalotsining 1803-yildayozgan «Sonni ko‘rgazmali o‘rganish» asarida bayon qilingan. XVII asming birinchi yarmidan boshlab matematika o ‘qitish metodikasiga doir masalalar bilan rus olimlaridan akademik S.E. Gurev (1760—1813), XVIII asrning birinchi va ikkinchi yarmidan esa N.I. Lobachevskiy (1792—1856), I.N. Ulyanov (1831-1886). L.N. Tolstoy (1828—1910) va atoqli metodistmatematik S.I.Shoxor-Trotskiy (1853—1923), A.N. Ostrogradskiy va boshqalar shug‘ullandilar va ular matematika faniga ilmiy nuqtayi nazardan qarab, uning progressiv asoslarini ishlab chiqdilar. Masalan, A.N. Ostrogradskiy «Ong kuzatishdan keyin paydo bo‘ladi, ong real, mavjud olamga asoslangan» deb yozgan edi.
Matematikani o`qitishda masalalar markaziy rol o`ynaydi va o`quv jarayonining ham vositasi, ham maqsadi sifatida e‘tirof etilishi mumkin. O`quvchi nuqtai nazaridan masala ta‘limning maqsadidir, chunki u masala yechilishini daftarga qayd etish, natijani olish va uni to`g`riligini tekshirish kabi tushuniladi. O`qituvchi nuqtai nazardan masala o`qitish vositasi hisoblanadi. U ―ma‘lum bir matematik nazariyani shakllantirishga yordam beradigan natijalarni olish‖ uchun masalani tavsiya etadi. Mazkur holatda matematikani ―masalalar – nazariya – masalalar‖ sxemasi bo`yicha o`qitish haqida gapirish lozim. A.A.Stolyar masalalarni shakllantirishda nomatematik sohada yuzaga kelgan muammoli vaziyatlardan kelib chiqishni va ulardan mos masalalarni shakllantirish zarurligini ta‘kidlaydi. Maqsad bunday masalalarni matematik vositalar yordamida yechishda berilgan ma‘lumotlarning yetishmasligi, bu esa nazariyani chuqurroq o`rganish lozimligi kabi faktlarni o`rnatishga olib keladi. Nazariy materiallarni qayta ishlash yana masalalar (matematik va amaliy) orqali amalga oshiriladi. Masalalarning ko`p xilliligi ularni ma‘lum tanlangan asoslarga ko`ra klassifikatsiyalash ehtiyojini keltirib chiqaradi. Bunday asoslar didaktik maqsadlar, bajaruvchi vazifalari, tuzi-lishlari, yechilish usullari va boshqalar bo`lishi mumkin. Matematikani o`qitish jarayonida masalalar quyidagi didaktik maqsadlarga xizmat qiladi: 1. Matematikani o`rganishga qiziqishni orttiradi; 2. O`rganiluvchi tushunchalar hamda harakatlar uslublarining propedevtikasini yaratadi; 3. Nazariy materiallarni (o`rgatuvchi masalalar) ni o`zlashtirishga yordam beradi; 4. Asosiy tipdagi masalalar (mashqlantiruvchi masalalar) ni yechish ko`nikmalarini shakllantiradi; 5. Intelllektni, dunyoqarashni, ma‘naviy sifatlarni (rivojlantiruvchi masalalar) rivojlantirishga yordam beradi. Yuqorida ko`rsatilgan didaktik maqsadlarni amalga oshirish butun ta‘limning maqsadiga erishish imkonini beradi. Jumladan, ma‘lum tipdagi masalalar ta‘limning alohida maqsadlariga erishishga yordam beradi.
21. O’zbеkistоn оlimlаrining оliy tа’limdа mаtеmаtikаni o’qitish mеtоdikаsigа оid tаdqiqоt ishlаri
Республикамиз ва ҳамдўстлик мамлакатларида таълим тизимини такомиллаштириш мақсадида қатор илмий изланишлар олиб борилган. Сўнги йилларда кўпгина давлатларнинг таълим масканларида, ахбороттаълим муҳитини жорий этиш, ҳамда таълимнинг мазкур шаклини кенг кўламда татбиқ этиш бўйича инновацион лойиҳаларни амалга оширишгаалоҳида эътибор қаратиб келинмоқда. Жумладан, хорижий давлатларда ахборот таълим муҳитини ривожлантириш борасида: В.А.Стородубцев, А.А. Андреев, Ю.С. Брановский, В.В. Лаптев, Н.И.Рыжова, С.Д. Каракозов, Н.В. Егорова, А.А. Данькинлар, информацион дидактик мажмуаларни яратишнинг асосий тамойилларини ишлаб чиқишда, И.В.Роберт ва П.И.Образцовларкомпьютерлаштирилган ўқув курслари бўйича И.Г.Захарова, Э.Г.Скибицкий ва В.Ф.Шолоховичларнинг тадқиқотларини келтириш мумкин.
Республикамизда таълимни компьютерлаштириш ва ахбороттехнологияларини ўқув жараёнига жорий этиш М.М.Арипов, У.Ш.Бегимқулов, У.Юлдашев, Н.И.Тайлақов, ўқитувчиларни касбий тайёрлашда компьютерлардан фойдаланишни ташкил этишнинг восита ва усуллари, масофавий таълим ва уни ташкил этиш А.А.Абдуқодиров, Н.А.Муслимов, А.Д.Асқаров, Б.Эловларнинг илмий- тадқиқот ишларида ўз аксини топган.Шахсга йўналтирилган электрон таълим ресурсларини яратиш ва ўқув жараёнини педагогик лойиҳалашнинг назарий асослари юзасидан В.В. Гура,Л.Х.Зайнутдинова, А.И. Башмаков, И.А. Башмаков, П.Л.Брусиловский, Ф.М.Закирова ва бошқалар илмий-тадқиқот ишларини олиб борган бўлсалар, ўқув жараёнида мультимедиа технологиялари ва воситаларини қўллашнингаҳамияти ва улардан фойдаланиш асослари Е.А.Дроздова, А.В.Чеботарева, А.Леготина, А.В.Федоров, А.Парпиев, А.Марахимов, Р.Ҳамдамов, М.Бекмурадов, Б.Ражабовлар томонидан тадқиқ этилган.Таҳлиллар шуни кўрсатадики, олиб борилган тадқиқотлар, асосан, таълим муассасаларида ахборот технологияларидан фойдаланишни тако-миллаштириш, талабаларнинг инновацион салоҳиятини ривожлантиришга оид бўлиб, уларда мустақил ижодий фаолиятини ривожлантиришга йўналтирилган ўқув жараёнининг дидактик таъминотини ишлаб чиқиш ва жорий этишга кам эътибор қаратилган. Бу эса, олий таълим муассасалари талабаларида мустақил фикрлаш қобилиятини ривожлантириш жараёнида замонавий техно-логиялардан фойдалана олиш кўникмасини шакллантириш масаласини атрофлича тадқиқ этишни тақозо этади Тадқиқотнинг амалий натижалари қуйидагиларда ўз аксини топган:олий таълим муассасаларида ўқув жараёни самарадорлигини оширишга қаратилган инновацион дастурий-дидактик мажмуаларнинг таркибий қисми ишлаб чиқилган; олий таълим муассасалари талабаларнинг фаоллигини ошириш бўйичметодик кўрсатма ҳамда «Таянч масала» услуби асосида «Алгебра ва сонлар назарияси» фанидан ўқув жараёнини самарадорлигини оширувчи дидактик тавсиялар ишлаб чиқилган;олий таълим муассасаларида талабаларнинг ижодий изланиш, кичиктадқиқотларни амалга ошириш, муайян фаразларни илгари суриш каби кўникма ва малакаларни шакллантиришга хизмат қиладиган муаммоли таълим концепциясига таянган ҳолда «Интерфаол услубиёт асосида машғулотлар ўтказиш («Алгебра ва сонлар назарияси» фани мисолида)» номли услубий қўлланмаси яратилган
Олий таълим тизими Аниқ ва табиий фанлар йўналишида фанларни ахборот технологияларига асосланган инновацион дастурий-дидактик мажмуалар ёрдамида ўқитишнинг илмий-услубий асосларини такомиллаштиришга доир тадқиқот натижалари асосида:
талабаларнинг ўқув сифатларини шакллантиришга йўналтирилган дастурий-дидактик мажмуалар таркиби амалий дастурий маҳсулотларнинг ўқув жараёнини лойиҳалашдаги дастурий имкониятлар (визуаллаштириш, аналитик ҳисоблаш ва бошқ.) асосида такомиллаштиришга оид тавсия ва таклифларидан 2007-2011 йилларда бажарилган .
Do'stlaringiz bilan baham: |
