1. Umumiy ma`lumоt. Metallarni va qоtishmalarni kristallanishini jarayyoni

---

1-LABORATORIYA ISHI 
MAVZU: Metallar va ular qotishmalarining kristallanish jarayoni. 
Ishning maqsadi:
Suyuqfazadan kristallanish prоtsessinixоsil bo’lishi o‘rganish. 
Ishni bajarish tartibi:
1. 
Umumiy ma`lumоt.
 
Metallarni va qоtishmalarni kristallanishini jarayyoni.
 
 
Ishni bajarish uchun kerak bo’ladigan uskuna 
va materiallar: 
1.
Biologik mikroskop. 
2.
 
(NaCl) osh tuzi.
 
1.
 
Umumiy ma`lumоt. 
Qolipga quyilgan metall va uning qotishmalarining sovib borishida 
kristallanish jarayonining borishini tuz eritmalarida kuzatish yordamida o’rganish 
shu asosda donlar o’lchamini, tabiatini va zonalar hajmini boshqarish. 
Ma’lumki, metall va uning qotishmalari sharoit o’zgarganida kichik erkin 
energiyali barqaror holatga o’tishga intiladi va shunga ko’ra ular gaz, suyuq va 
qattiq holda bo’ladi. 
Metallarning suyuq holatdan qattiq holatga o’tish jarayonini kuzatish shuni 
ko’rsatdiki, qolipdagi suyuq metall temperaturasi ma’lum darajaga pasayganda 
unda mayda kristallanish markazlari hosil bo’la boshlab, ulardan kristallar o’sa 
boradi. Metallarning o’ta sovish darajasi bilan «tug’ma», barqaror kristallanish 
markazlar soni va kristallarning o’sish tezligi orasida ma’lum bog’lanish bor, (1-
rasm). Metallarning vaqt birligida sovishidagi kristallanish jarayonida hosil 
bo’layotgan kristallanish markazlaridan kristallarning o’sish sxemasi 1-rasmda 
keltirilgan. Sxemadan ko’rinadiki, hosil bo’lgan har qaysi kristallanish 
markazlaridan to’g’ri shaklli, turli tomonga yo’nalgan kristallar o’sa boradi. Bu 
kristallarning sirtlari shunaqa bo’lak kristallar bilan to’qnashganlarida ularning sirt 
qiyofalari buziladi. Bu hosil bo’lgan kristallar majmuasiga 
kristalitlar
yoki 
donlar
deyiladi. Kristallanishning borish tezligi metallning tozaligiga, suyuqlanish 
temperaturasiga, o’ta sovish darajasiga va hokazolarga bog’liq. Tuz eritmalarining 
kristallanish jarayonini kuzatishlar ko’rsatdiki, ularda ham kristallanish 
metallardagi singari borar ekan. Shu sababli laboratoriya ishida metallarning 
kristallanish jarayonini tuz eritmalari misolida o’rganamiz. 
Laboratoriya ishida kuzatiladigan eritmalar sifatida osh tuzi (NaCl), 
qo’rg’oshin nitrati Pb(MO
3
)
3
, ammoniy xlorid