1. ÜMumi DİLÇİLİk I indd



Download 10,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/250
Sana16.06.2022
Hajmi10,63 Mb.
#677454
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   250
Bog'liq
1. ÜMUMİ DİLÇİLİK I

bir əsər yaratmışam”.
Mahmud Kaşqarlının “Lüğət”i hazırkı lüğətlərdən ol-
mayıb, linqvistik-nəzəri məlumatlarla zəngin dilçilik əsə-
ridir. Bu əsərdə leksik-semantik məsələlərlə yanaşı, dilin 
1
Mahmud Kaşqarlı “Lüğət”inin şərqşünas Karl Brokelman tərəfindən alman dilinə tərcümə-
si 1928-ci ildə, Besim Atalayın türk dilinə etdiyi tərcümə 1939–1941-ci illərdə, Saleh Mütəlli-
bovun özbək dilinə tərcüməsi 1960–1963-cü illərdə nəşr olunmuşdur.
2
Lüğətin harada yazılması mübahisəlidir. Bəzi alimlər bu əsərin Kaşqarda, bəziləri isə Bağ-
dadda yazıldığını qeyd edirlər.
3
Lüğətin yazılma tarixi haqqında türkoloji tədqiqatlarda və ümumiyyətlə dilçilik ədəbiyya-
tında müxtəlif fikirlər mövcuddur. Bax: a) А.Н.Кононов. Махмуд Кашгарски о его “Дивану 
лугат ит-турк”, “Советская тюр ко ло гия”, №1, 1972, с. 8-9. b) dilçilik tarixinə dair əsərlər.


Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
54
fonetik xüsusiyyətlərinə, qrammatik quruluşuna dair də 
fi kirlər irəli sürülür. Buna görə də, haqlı olaraq, dilçilik 
ədə biyyatında bu əsər “türkoloji ensiklopediya” adlandı-
rılır. Mahmud Kaşqarlının “Lüğət”i türk dillərinin tarixini 
öyrənməkdə ən mötəbər mənbələrdən biridir.
“Türk dillərinin lüğəti” həcmcə çox böyük əsərdir. Bu 
əsərdə müxtəlif türk dillərinə aid 9.000-ə yaxın söz və söz 
birləşməsi əhatə olunmuşdur.
Lüğətin quruluşu. Lüğətin quruluşu və tərkibi prinsip-
ləri haqqında əsərin əvvəlində qeydlər vardır. Müəllif əsəri 
8 fəslə böldüyünü göstərir. Bu fəsillər eyni zamanda kitab 
da adlanır. Söz və söz birləşmələri bu fəsillərdə (kitablarda) 
müxtəlif cəhətlərə əsasən qruplaşdırılmışdır. Məsələn, əliflə 
başlanan sözlər I kitabda (fəsildə), tərkibində əlif, vav, yay 
hərfləri olmayan sözlər II kitabda toplanılıb və s. Müəllifin 
qeyd etdiyi kimi, o, hər bir kitabı da iki hissəyə bölmüş, bi-
rinci hissədə adları, ikincidə isə feilləri vermişdir.
Mahmud Kaşqarlı əsərdə ərəb dili terminlərini işlət-
mişdir. Bu haqda o yazır ki, mən hər kəsin asanlıqla başa 
düşə bilməsi üçün ərəb dilində qəbul olunmuş terminlər-
dən istifadə etmişəm.
Lüğətdə sözlərin yerləşdirilməsinin özünəməxsus, 
təkrarolunmaz prinsipi vardır. Burada, həmçinin, hər bir 
sözlə əlaqədar türkdilli xalqların folklor poeziyasından, 
ədəbi-bədii yaradıcılığından nümunələr – atalar sözü, zər-
bi-məsəl, hikmətli ifadə, nəsr, şeir parçası, tapmaca verilir.

Download 10,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   250




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish