1. ÜMumi DİLÇİLİk I indd

mentariyalar yazılmışdır.
Panininin qrammatikası hind dilçiliyinin inkişafı ta-
rixində xüsusi mövqeyə malikdir. Bu əsərin meydana gəl-
məsi ilə hind dilçiliyi eradan əvvəl yüksək səviyyəyə ucala 
bilmişdir. Eyni zamanda, həmin əsər öz müəllifinə dünya 
şöhrəti qazandırmışdır.
Eramızdan əvvəl Hindistanda xalq danışıq dili də 
alimlərin diqqətini cəlb etmişdir. Eradan əvvəl III əsrdə 
Vararuçi prakritin qrammatikasını yazmışdır.
Qədim Hindistanda alimlər dil məsələləri ilə mütə-
madi məşğul olmuşlar. Buna görə də dil haqqında elm 
yeni erada da inkişaf etdirilmişdir. Bizim eranın I əsrində 
hind alimi Bxartxari qrammatik kateqoriyaları fəlsəfi əsas-
da şərh etmişdir.
Nəhayət, qədim hind dilçiliyi öz inkişafı tarixində 
olduqca böyük müvəffəqiyyətlər əldə etmiş, bu dilçilik 
məktəbi sonralar qazandığı nailiyyətləri ilə çin, yunan və 
ərəb dilçiliyinə də xüsusi təsir göstərmişdir. Ümumiyyətlə, 
dünya dilçilik elminin yaranma və inkişaf tarixində hind 
dilçiliyinin xidmətləri əvəzsizdir.
3. QƏDİM ÇİNDƏ DİLÇİLİK
Çin qədim dünyanın yüksək mədəniyyətə və zəngin 
elmi nailiyyətlərə malik ölkələrindən biri olmuşdur. Hələ 
uzaq keçmişdə Çində fəlsəfəyə, tarixə, coğrafiyaya, ədəbiy-
yatşünaslığa və başqa elmlərə aid bir çox əsər yazılmışdır.
Qədimdə hindlilərin bir çox xalqlara, o cümlədən çin-
lilərə də təsiri olmuşdur. Bizim eradan əvvəl III əsrdə hind 
buddizmi Çində də yayılmışdı. Buddizmin çinlilər arasın-
da yayılması Çin mədəni tarixinə böyük təsir göstərmişdir.
Eramızdan əvvəl qədim Çində elm və ədəbiyyat mək-
təblərdə öyrədilirdi. Çinlilər qədim milli ədəbiyyat mətn-

---

Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
40
lərinin dil xüsusiyyətlərinin məktəbdə aydınlaşdırılması 
prosesində dilin elmi problemləri ilə qarşılaşmışlar. Bura-
dan da çin dilçiliyi təşəkkül tapmağa başlamışdır.
Qədim Çinin mədəni tərəqqisi dilçiliyin yüksək səviy-
yədə inkişafına səbəb olmuşdur. Çin dilçiliyi eradan əvvəl 
206-cı ildən bizim eranın 220-ci ilinə qədər xüsusi inkişaf 
yolu keçmişdir. Həmin illər Çin tarixində Xan dövrü adla-
nır. Xan dövrünün dilçiləri çin dili və yazısının xüsusiy-
yətlərini şərh etmək işində böyük nailiyyətlər qazanmışlar.
Eramızın I əsrində Xan dövrünün ən görkəmli dilçisi