17. Аҳоли пунктларини умумгеографик карталарда тасвирланишининг асосий усуллари қандай?
Ҳамма аҳоли яшайдиган жойларнинг эгаллаган майдони ҳар қандай генерализация жараѐнида ҳам сақланиб, уларни ичидаги кўча ва
кварталлар генерализация қилинади. Аҳоли яшайдиган жойларда ўтга чидамли материаллардан қилинган бинолар олов рангда берилади.
1:10000 масштабда ҳамма шундай бинолар берилиши шарт. 1:25000 ва 1:50000 масштабларда эса генерализация қилинади. 1:10000
масштабда ҳаттоки, биноларнинг қаватлари ҳам кўрсатилади. Социал-иқтисодий объектлар, заводлар, фабрика, шахталар,
омборлар бензоколона, аэродромлар, нефт қувурлари, газ қуврлари, бензин қуядиган станциялар (АЁҚШ) уларнинг ҳажмига қараб, махсус
шартли белгилар билан берилади. Улар ҳам масштабли ва масштабсиз бўлиши мумкин. 1:10000 дан 1:25000 масштабгача ҳамма саноат
корхоналар 1:50000 дан 1:100 000 гача эса асосийлари ва ориентир бўладиганлари кўрсатилади
18. Йўл тармоқларининг умумгеографик карталарда тасвирланишининг асосий усуллари қандай?
Алоқа йўллари картада жуда аниқ тасвирланади. Йўллар темир йўл автомобиль йўлларига бўлиниб, темир йўлларни нечта излигини ва
электрлаштирилганлиги ҳам тасвирланади. Автомобил йўллари автострада, яхшиланган шоссе, шоссе, шағал тўкилган йўллар, дала
йўллар, тоғларда довонлар, саҳро ва ўрмонларда сўқмоқ йўллари ҳам кўрсатилади. Ёзда ва қишда фойдаланиладиган йўлларга ҳам
бўлинади.
19. Ўсимлик қопламини умумгеографик карталарда тасвирланишининг асосий усуллари қандай?
Ўсимлик қопламини харитада тасвирлаш тамойиллари:
-табиий ва маданий ўсимликлар қопламини тасвирлашда ишлатиладиган шартли белгилар;
-алоҳидаги ўсимлик турларини ўсишининг географик шароитларини тасвирлаш;
-ўсимликлар турлари ва миқдорли кўрсаткичларини тарқалиш ареалларини тасвирлаш;
-майдонли ва масштабсиз шартли белгиларга асосланган картографик тасвирлаш усулларини биргаликда қўллаш;
-ўсимликлар ареаллари чегараларининг секин-ўтиш, ёки аниқ чизиқлар билан тасвирланиши.
Ўсимлик қопламалари – жой табиий географик ландшафтининг алоҳида, ажралмас қисмидир.
Ўсимлик қоплами шартли равишда табиий ва маъданий ўсимлик қопламаларига бўлинади.
Ўсимлик қоплами –
эфемер, ярим йиллик, бир йиллик, кўп йиллик ўсимлик ва ўт-ўланлар, яримбута, бута ва дарахтларнинг умумий
номидир
.
Уларни тасвирлашда штрихли ва фонли, комбинациялашган майдонли белгилар, ҳолатига қараб, кўргазмали белгилардан фойдаланилади.
Аксарият ҳолларда, ареаллар усулида тасвирланади. Харитага олинган ҳудуддаги ўсимлик қопламини тасвирлашда ҳам, бу жараёнга,
семантика жиҳатидан алоҳида ёндашилган ва маҳсус қабул қилинган шартли белгилар тизимидан фойдаланилган. Харитада ҳудуднинг
ўсимлик қопламаси зич ёки зич эмас, асосий қисмини гидрографик объектлар атрофида тарқалганлиги ўтлоқлар ва қамишзорлар ташкил
топиши тасвирланади. Мевали боғлар, қисман техник экинлар тарқоқ жойлашган бошқа экинлар харитада борича тасвирланади.
Ўсимлик қопламасининг асосий қисми (
ўтлоқлар, қамишзорлар ва боғлар
) коллекторлар ва лотоклар атрофидаги суғориладиган ерларга
тўғри келади. Харитада тасвирланган ҳудуднинг асосий қисми очиқ ялангликлардан иборат эканлигини кўриш мумкин. Тупроқ қатлами ва
ўсимлик қопламалари остидаги қисмлари бир-биридан чизиқли белгилар билан ажратилган бўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: |