1-амалий машғулот Мавзу: Бир йиллик ва икки йиллик бегона ўтлар билан танишиш

1-амалий машғулот


Мавзу: Бир йиллик ва икки йиллик бегона ўтлар билан танишиш

Ўқув мақсади: Республикамиз ҳудудида тарқалган бир йиллик бегона ўтлар ҳақида тушунча бериш.

Машғулот шакли: Лаборотория
Ишлаш услуби: Фронтал, кичик гуруҳларда ишлаш.
Машғулот методи: Тўғридан-тўғри жамоавий ақлий ҳужум, муаммоли таълим технологияси (муаммоли лаборатория) дан фойдаланилади.
Фойдаланиладиган жиҳозлар, ускуналар, мосламалар ва материаллар рўйхати: Бир йиллик бегона о'тламинг плакатлари, табиий ўсимликларёки гербарийлари, албом, схемалар, жадвал, карталар, компютерга киритилган ўқув материаллари.
Асосий мазмуни (қисқача назарий маълумотлар): Ярим текинхўр бегона ўтлар - Ўзбекистон ва Ўрта Осиёнинг бошқа республикаларида кам учрайди. Улар яшил япроқли бир йиллик ўсимлик бўлиб, бошқа ўсимликламинг ер усти органларидаги ёки илдизига жойлашиб олиб сўрғичлари ёрдамида улардаги озиқ моддалар ҳисобига ҳаёт кечиради. Буларга погремок, зубчатка, очанка каби бир йиллик ўтлар киради. Улар ўз уруғидан кўпаяди.
Табиатда нопаразит бегона ўтлар паразит бегона ўтларга қараганда анча кўп тарқалган. Текинхўр бўлмаган бегона ўтлар бир йиллик, икки йилик ва кўп йиллик бўлади.
Бир йиллик бегона ўтлар. Булар бошқа бегона ўтларга қараганда жуда кенг тарқалган бўлиб, ўсув даврида униб чиқиб уруғлайди. Бир йиллик бегона ўтламинг илдизи ерга чуқур таралмайди. Илдизлари ўқ илдиз бўлади. Уруғи баҳор, ёз ва кузда ҳам униб чиқиб, майсалари ўсаверади.
Ўзбекистоннинг суғориладиган ерларида, хусусан, пахта далаларида бир йиллик о'тламинг 520 га яқин тури учрайди. Республикамизнинг экинзорларида шамак, ёввойи сули, оқ итқўноқ, олабўта, гултожихўроз, қўйтикан, қора итузум, қуртена, курмак, бангидевона кабилар айниқса кўп учрайди.
Бир йиллик бегона ўтлар уруғининг униб чиқиш муддатига кўра эфемер, қақиқий баҳори ўтлар, қишловчи ва кузги гуруҳъларга бўлинади.
Эфемерлар, Буламинг ўсув даври қисқа бўлиб, уруғи униб чиқишидан то янги уруғ ҳосил қилгимча 50-60 кун ўтади. Улар кузги дон экинлари, биринчи йили экилган беда, кузги пиёз каби экинлар орасида кўп боиади. Экин қатор ораларига ишлов бериш вақтида улар осонликча йўқолиб кетади. Эфемер о'тларга лолақизғалдоқ, юлдуз каби ўтлар киради.