1. Turli tarixiy davrlarda jamiyatning qanday tarbiyaviy ideallari kuzatilgan?

4-variant

1. 
   Kasbiy ma’naviyat”ga oid gumanizm tushunchasining mazmuni nimadan iborat.
   

GUMANIZM (lot. humanus — insoniy) — odamlarga mehr-muhabbat b-n qarash, ularni hurmat qilish, insonning moddiy farovonligini yuksaltirish va kishilarda yuksak maʼnaviy fazilatlarni rivojlantirishga gʻamxoʻrlik qilish (q. Insonparvarlik).

Tor maʼnoda — Uygʻonish davri (13 — 16-a. lar)da sxolastikaga va cherkovning maʼnaviy hukmronligiga qarshi turgan dunyoviy hurfikrlilik. Gʻarbiy Yevropadagi bir necha mamlakatlarda Gumanizm ijtimoiy tafakkur sohasida, adabiyot, sanʼat va ilm-fanda katolitsizmga va shaxsning qulligiga qarshi qaratilgan ilgʻor harakat edi. Gumanizm tarafdorlari oʻz zamonasining taraqqiyparvar kuchlari boʻlgan. Ular inson huquqi va olijanob fazilatlar, ilmmaʼrifat va hurriyat uchun, kishilarning har tomonlama erkin rivojlanishi uchun kurash olib bordilar. Gumanizmning atoqli namoyandalari F. Petrarka, J. Bokkachcho, Leonardo da Vinchi, J. Bruno, T. Kampanella (Italiya), M. Monten, F. Rable (Fransiya), T. Mor, F. Bekon (Angliya), E. Rotterdamlik (Niderlandiya), N. Kopernik (Polsha) va b. edi.

2.. Madaniyatda universaliylik va ma’naviy qadriyatlar.

Madaniyat o'z timsolini insoniyatning turli xil ahamiyati va usullari, turli xil xulq-atvor va dunyo haqidagi bilimlar bo'yicha o'z timsolini topadi. Madaniyatning amaliy namoyonlari ikki asosiy guruhga bo'linadi: moddiy va ma'naviy qadriyatlar. Moddiy qadriyatlar moddiy madaniyatni shakllantiradi, bu fan, san'at, dinni o'z ichiga olgan ma'naviy qadriyatlar dunyosini o'z ichiga olgan ma'naviy madaniyat dunyosini shakllantiradi.

Madaniyat, uni sayyoramizning organik dunyosidan ajralib turadigan insonning muhim xususiyatidir. Uning yordami bilan odam o'simlik va hayvonlar kabi atrof-muhitga mos kelmaydi, balki uni o'zgartiradi, dunyoni o'zgartiradi, uni o'zi uchun qulay qiladi. Bu o'zini madaniyatning eng muhim funktsiyasini - bu odamlarning hayotini bevosita yoki bilvosita yordam berishga qaratilgan himoya. Madaniyatning barcha sohalari qandaydir tarzda ushbu eng muhim vazifani hal qilishda, shaxsning ba'zi shaxsiy xususiyatlarini, shuningdek uning ehtiyojlari va qiziqishlarini aks ettirishda ishtirok etishdi.

Shu nuqtai nazardan, madaniyatning ajralmas qismi jamiyat va inson hayotidagi ko'plab muhim tomonlarni aniqlaydigan fan. Ilm, uni boshqa madaniyat sohalaridan ajratib turadigan universal vazifalari bor. «Qadriyat» tushunchasi - juda keng tushuncha bo`lib, uning bir qismi - ma`naviy qadriyatlardir. Milliy-ma`naviy qadriyatlar - «milliylik», «Ma`naviyat» va «qadriyat» tushunchalari kesishgan nuqtada jamlangan ijtimoiy hodisalarni o`z ichiga oladi. «Milliy ma`naviy qadriyatlar» tushunchasiga quyidagicha ta`rif berish mumkin: Muayyan millat vakillari uchun zarur va ahamiyatli, aziz va ardoqli bo`lgan, manfaati va maqsadlariga xizmat qiladigan ma`naviy boyliklar, amallar va tamoyillar, g`oyalar va me`yorlar milliy ma`naviy qadriyatlardir. Har bir xalqning o`zi uchun e`zozli, qimmatli bo`lgan ma`naviy boyliklari bo`ladi. Bular asrlar davomida avloddan-avlodga o`tib kelgan, hozirgi kunda ham o`zining ahamiyati va qadrini yo`qotmagan, shu xalqning iftixor manbaiga aylangan durdonalardir. Masalan, qirg`iz xalqi «Manas» dostoni bilan, misrliklar qadimiy piramidalar, frantsuzlar Parijdagi Luvr saroyi, o`zbeklar Samarqandu Buxoro va Xiva bilan haqli ravishda faxrlanadilar. Millat va elatlarning o`ziga xos tarixiy merosi, san`ati va adabiyoti bilan bir qatorda ularning urf-odat va marosimlari, madaniy munosabat va axloqiy fazilatlari ham ma`naviy qadriyatlar tizimiga kiradi. Bular xalqning o`ziga xosligini saqlab qolishda, yosh avlodni tarbiyalashda, shaxsning ijtimoiylashuvida muhim rol’ o`ynaydi. Milliy qadriyatlar xalqning kundalik hayoti va turmush tarzida o`ziga xos mezon vazifasini o`taydi. Ushbu qadriyatlar vositasida turli hodisa va holatlarga,yangi paydo bo`layotgan faoliyat turlari va rasm-rusmlarga baho beriladi. YOsh avlodning hayotiy mo`ljallari, «zamon qahramoni» haqidagi tasavvurlari ham ma`naviy qadriyatlardan kelib chiqib shakllanadi. Milliy g`oyani ob`ektiv anglashda qadriyatlar va ma`naviyat olamini bilish va uni amaliy o`rganish muhim ahamiyatga ega. Har bir qadriyatning mohiyati va ahamiyati tabiat, jamiyat va ruhiy olam hodisalarini bilish, ilmiy umumlashtirish, ijtimoiy va ma`naviy taraqqiyotga ta`sir etish imkoniyatlari asosida belgilanadi

3Kasbiy etiket- pedagogning kasbiy ma’naviyatining asosi.

Etika bo’yicha izohli lug’atda ushbu tushuncha ma’nosi quyidagicha:

“Kasb etikasi )yoki kasbiy axloq) –bu odamlarning kasb faoliyatidan kelib chiqadigan o’zaro munosabatlarining axloqiy xarakterini ta’minlaydigan qonuniyatlardir”.

Bunday qonuniyatlarning kelib chiqishi va rivojlanishi inson axloqi yo’nalishlaridan birini aks ettiradi, chunki ular shaxs qadrini va shaxslararo munosabatlarda odamiylikning yuzaga kelishiga yordam beradi.Axloqiy talablar umumiy bo’lishiga qaramay, ba’zi bir kasbiy faoliyatlarni olib borishda alohida xulq-atvor normalari vujudga kelmoqda.Masalan, tibbiyot xodimi o’z amaliyotidagi qiyinchiliklarga qaramasdan, insonning jismoniy va ma’naviy sog’lig’I uchun kurashishi va kerak bo’lsa, bunda o’zini ham ayamasligi lozim.Tibbiyot etikasi doirasiga kasallikni oshkora qilmaslik, hayot uchun muhim bo’lgan organlarni transplantatsiya qilish sharoitlarini ta’minlash, genetic nazorat tajribalarini o’tkazish kabi masalalar kiradi.Huquq vakillaridan kasb etikasida sodiqlik, hammaning qonun oldida teng ekanligi tamoyiligi rioya qilishni talab qiladi.Xizmat ko’rsatish sohasida esa, avvalambor, muomala madaniyati, mijozlarning ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan diqqat-e’tiborga bog’liqdir.Hammamiz mijoz sifatida kichik do’kon yoki supermarket, qimmatbaho restoran yoki kichik kafe, kinoteatr yoki sartaroshxonalarga kirib turamiz. Va xizmat qiluvchi shaxslarning qanday munosabatda bo’lishlarini, nozik bir tarzda sezib turamiz. Bir joyda savdo xodimi kulib turib muomala qilsa, boshqqa joyda uning qo’pollik bilan javob berishining guvohi bo’lamiz.

G’arb tadbirkorlarining muvaffaqiyatlari quyidagi formulaga asoslangan:Vijdon haqida gapirganda, har bir xizmat ko’rsatuvchi soha xodimi quyidagi axloqiy qadriyatlarga ega bo’lishi lozim:

-to’g’rilik, nazokat, vazminlik;

-xushmuomalalik, xushfe’llik;

-Iltifoq;

-g’amxo’rlik;

-rostgo’ylik, to’g’rilik va h.k.

To’g’rilik-odamlar bilan odob-axloq asosiga qurilgan munosabatni, xushfe’llikni, to’g’rilik esa har qanday vaziyatda o’zini tuta bilishni anglatadi.Xushmuomalalik- xulq-atvorning kundalik xususiyati bo’lib, odamlarni hurmat qilishni anglatuvchi axloqiy qadriyatdir.Xushmuomalalik-bu xulq madaniyatining elementar talabi, odamlar bilan mehr-oqibat asosida qurilgan muloqotning sharti, har qanday kishiga, agar u yordamga muhtoj bo’lsa, yordam qo’lini cho’zish, nazokat doirasida ko’zga tashlanadigan xislatlardir.Xushmuomalalik- mehmonxona xodimlarining madaniyatliligi haqida dalolat beradigan eng muhim xislatlardan biridir.

Kamtarlik- yutuqlarini pesh qilmaslik, manmanlikdan xoli bo’lish, vazminlikni bildiradigan sifatdir. Shu bilan birga, o’ta kamtarlik ham manmanlikka kiradi. Iste’dodli odam o’z iste’dodini yashirsa ham, iste’dodi ko’rinib turadi.Kamtarlik tortinchoqlik degani emas. Tortinchoq odam o’zini yetarli darajada baholay olmaydi. Bunday odamlarni tez-tez maqtab turish, ularga dadillik beradi, o’ziga bo’lgan ishonchini oshiradi.