1-topshiriq. Ix-xii-asrlarda ijod etgan allomalar mavzusiga oid jadvalni to’ldiring

4-topshiriq. “O’rta Osiyo hududlarining xonliklarga bo’linib ketishi, uning sabablari va oqibatlari” mavzusi asosida quidagi jadvalni to’ldiring

Taqqoslash	Buxoro amirligi	Xiva xonligi	Qo’qon xonligi
Tashkil topishi	Мовароуннаҳрдаги сиёсий тангликдан фойдаланган Эрон шоҳи Нодиршоҳ 1740- йил Бухоро ва Хива хонликларини ўзига тобе қилади. 1747-йилда Нодиршоҳ Эронда ўлдирилгач, Бухоро хонлиги ўз мустақиллигини тиклашга муваффақ бўлган. Бухоро хони Абулфайзхон 1747-йилда манғитлардан бўлган Муҳаммад Раҳим оталиқ бошлиқ фитначилар томонидан ўлдирилган. 1747-56- йиллар давомида тахтга “қўғирчоқ” хонлар ўтқазилган. Мамлакат яна ички низолар гирдобига тортилиб, вилоят ҳокимлари исён кўтарганлар. Муҳаммад Раҳим уларни шафқатсиз суратда бостирган. У аркони давлат ва руҳонийлар фатвоси билан 1756- йил 16- декабрда расмий равишда Бухоро тахтини эгаллади ва ўзини амир деб эълон қилган. Шундай қилиб, Аштархонийлар сулоласи расман барҳам топиб манг'итлар сулоласи ҳукмронлиги бошланган. Шу вақтдан бошлаб Бухоро хонлиги Бухоро амирлиги деб ном олган.		XVIII асрнинг бошларида Фарғона водийсида шаклланган янги давлат - Қўқон хонлигига махаллий ахоли вакиллари бўлган минг уруғи асос солди. Чунончи, XVII асрнинг охири - XVIII аср бошларида аштархонийларнинг сиёсий ва ижтимоий хаётида юз берган тушкунлик, Фарғона водийси иктисодий мустакиллигининг ўсиши ҳамда 1704 йилда Чодак хўжаларининг исён кўтариб, Фарғонанинг бир қисмини эгаллаши бунга шарт-шароит яратиб берди. Аммо, Фарғонанинг шимоли ва шимоли - ғарбидаги Косон, Ашт, Чодак худудлари хўжалар кўл остида бўлса - да, улар мустақил давлатга асос сола олмадилар.
Hududi	XVIII асрнинг иккинчи ярмидан бошлаб, яъни манғитлар сулоласи хукмронлиги ўрнатилгач, Бухоро амирлиги яна аста-секин мустаҳкамлана бошлайди. Шу асрнинг 70-80 - йилларига келиб Бухоро амирлигининг марказий ҳудудини Самарканд ва Бухоро шаҳарларини ўз ичига олган Зарафшон воҳаси ташкил қилар эди. XIX асрнинг бошларига келиб Бухоро амирлиги ҳудудига Зарафшон ҳамда Кашқадарё воҳаларидан ташкари Сурхон воҳаси, Хисор, Хужанд, Ўратепа, Панжикент каби ахоли зич жойлашган туманлар, Жанубий Туркманистоннинг катта қисми, жумладан Чоржўйдан то Мурғоб дарёсигача бўлган ҳудудлар кирар эди. Бу даврда Бухоро амирлиги ҳудудларининг кенгайишига асосий сабаб - манғитлар сулоласининг марказлашган давлат барпо этишга интилиши эди. XIX аср бошларида Бухоро амирлиги бир томондан Эрон ва Афгонистон,иккинчи томондан Хива хонлиги, учинчи томондан қозоқ жузлари ва тўртинчи томондан Қўқон хонлиги ҳудудлари билан чегарадош эди. Бухоронинг сўнгги амири Саййид Амир Олимхоннинг 1927 йилги маълумотларига кўра, XX аср бошига келиб "Бухоро мамлакати Амударёнинг шаркий сохилларидан, яъни, Россия Помиридан то Хиванинг кенг давлатларигача чўзилиб боради. Бухоро шимол тарафдан Кизилкум сахроси билан, ғарб тарафдан Сирдарё хамда Қўқон хонлиги билан, жанубда эса Афгонистон, Шаркда туркман ўлкаси ҳамда Хива дашти билан чегарадош "		хонлик шимолда Россияга кдрашли Ташки Сибирь округи билан, гарбда Хива ва Бухоро амирлиги билан, жанубда Коратегин, Дарвоз ва ундан узокрокдаги ерлар - Шугнон, Рушон ва Вахон (бу худуд Куконга номигагига карам булган) Кулоб билан, шаркда Кашгар билан чегараланган. Хонлик ерларига Сирдарё билан Коратегин Уртасида жойлашган Фарғона худудлари, Сирдарёнинг унг киргогида жойлашган Наманган, Хужанд ва бопща шахарлар, Бухоро амирлиги ва Кук,он хонлиги уртасида жойлашган Курама вилояти, Туркистон, Сирдарёнинг куйи окимидаги то Балхаш кулигача булган киргизлар яшайдиган ерлар, кучманчи киргизлар яшайдиган Биллур тогининг шаркий этаклари, 1830 йилдан бошлаб гарбий этаклари ҳам кирган.
Siyosiy ahvoli	Бухоро мамлакати 28 та вилоят (боғот)га бўлинар эди. Энг катта вилоятларга амирнинг ўзи хокимларни тайинлар эди. Бу вилоятларга Нурота, Қоракул, Бойсун, Хисор, Денов, Кўрғон, Болжувон, Кўлоб, Кубодиён, Дарвоз, Рўшон, Самарканд, Миёнқол, Фароб, Урметон ва Масчоҳлар кирар эди. Валиаҳдга қарашли мулк Карши хисобланар эди." Бухоро амирлигида давлат мутлақ қонун чиқарувчи ва ижро этувчи хокимиятга эга бўлган амир томонидан бошқарилар эди. Давлат ахамиятига молик бўлган сиёсий, ижтимоий-иқтисодий,диний ва бошқа масалалар Бухородаги бош қароргох - Аркда кўриб чиқилган хамда хал этилган. Бош қароргох хисобланган Аркда амир ва унинг оиласидан ташқари қўшбеги, шиғовул, тўпчибоши, мирзабоши каби сарой амалдорлари ўз оилалари ва хизматкорлари билан яшаган. Заруратга караб мамлакат пойтахтида амир бошчилигида Давлат Кенгаши чакирилиб турилган. Анъанага кўра, лавозимларига караб 5 тадан 20 тагача амалдорлар аъзо бўлган ушбу кенгашда мамлакат ҳаётига доир энг муҳим масалалар кўриб чиқилган. Илгариги даврларда бўлгани каби манғитлар даврида ҳам давлат бошкаруви тизими икки буғин - марказий ва махаллий бошкарув тизимидан иборат бўлган. Бу тизимлар мусулмон давлатларига хос бўлган мураккаб бошқарув тармоқларига эга бўлган ҳамда асосан амир, сарой амалдорлари, ўзбек уруғлари ва қабила бошлиқлари, уламолар, ҳарбий бошлиқлардан ташкил топган. Амирликдаги марказий хокимият амир бошчилигидаги сарой аъёнлари қўлида бўлса, махаллий бошқарув вилоят ноиблари қўлида эди. Вилоят беклари амир томонидан асосан манғит уруғи вакилларидан тайинланган. Амирликнинг пойтахти Бухоро ва унинг атрофидаги туманлар амир томонидан бошқарилган. Вилоят беклари нисбатан кичик худудий бўлинмалар амлок мулклар хисобланиб, уларнинг бошқарувчилари амалдор деб аталган. Амирликнинг маъмурий тузилишидаги энг куйи бўғин қишлоқ жамоалари бўлиб, уларни оқсоқоллар бошқарган.		Кукон хонлигида асосан Олимхон, Умархон ва Муҳаммад Алихонлар даврида (1798-1842 йй.) давлат бошкаруви ва давлатчилик ички ва ташки сиёсат анча баркдрор ҳамда нисбатан тинч ривожланган. Аммо XIX асрнинг урталарига келиб Кукрн хонлиги инкирозга учрай бошлайди. Тадвдотчилар ушбу инкирознинг асосий сабаблари сифатида утрок, халк, ва кучманчи ахоли уртасидаги карама-каршиликларни, узаро низо ва урушларни, хон тахти учун олиб борилган курашларни, Бухоро амири билан булган низолар ва душманликлар, сарой амалдорларининг хоинликлари кабиларни курсатадилар. Буларнинг натижасида иктисодий хаётда тараккиёт пасайиб, ижтимоий таркокдик кучайиб борди ва давлат инкирозга юз тутди.
Iqtisodi	Дехқончилик, чорвачилик боғдорчилик, шоличилик, йилқичилик, металлга ишлов бериш, кулолчилик, ички ва ташқи савдо, тўқимачилик		Дехқончилик, чорвачилик боғдорчилик, шоличилик, йилқичилик, металлга ишлов бериш, кулолчилик, ички ва ташқи савдо, тўқимачилик, заргарлик
Madaniy hayot, din	Қишлоқлар ва шаҳарларда бошланғич мактаблар бўлган. Мактабларда араб алифбоси ва қурон ўргатилган. Бу даврда мадрасаларнинг мавқейи анча ошган.
Kuchli tomonlari	Иқтисодий томондан жуда бой бўлган
Zaif tomonlari	Сиёсий, дунёвий таълим, замонавий харбий армия жихатларидан жуда қолоқ бўлган