1-Tema. Kirisiw Qaraqalpaq tili mámleketlik til. Qaraqalpaq jazıwı hám onıń tariyxı Tayanısh sózler

Tákirarlaw ushın sorawlar

1. Buwın degenimiz ne?

2. Buwınnıń qanday túrleri bar?

3. Sózlerdi qalay ótkermeleymiz?

5-Tema. Singarmonizm hám imla qaǵıydaları
Tayanısh sózler-singarmonizm nızamı, dawıslılar singarmonizmi, tańlay hám erin únlesligi, dawıssızlar singarmonizmi, ses únlesligi, ilgerili tásir, keyinli tásir.
Sóz qurılısında seslerdi jámlestiretuǵın hám shólkemlestiretuǵın, sonday-aq sózlerdi tanıwǵa hám mánilerin ayırıwǵa xızmet etetuǵın, solay etip, sózdiń tutas tulǵasın qáliplestiretuǵın túrkiy tillerdegi sózdiń ózegi únleslik yamasa sinarmonizm nızamı bolıp tabıladı. Ol bir buwınlı sózlerge de, kóp buwınlı sózlerge de tán bolǵan fonetikalıq qubılıs. Tiykarǵı hám baslı fonetikalıq qubılıs bolıwı menen birge singarmonizm grammatikaǵa da baylanıslı. Qaraqalpaq tilindegi qosımtalardıń eki yamasa kóp variantlı bolıp keliwi singarmonizmniń grammatikaǵa da baylanıslı qubılıs ekenligin kórsetedi.

Singarmonizm túsinigi keń mánide ulıwma sesler únlesligi mánisinde túsiniliwi kerek. :nleslik shártli túrde dawıslılar únlesligi hám dawıssızlar únlesligi dep eki túrge bóliwge boladı. Dawıslılar singarmonizmi degende eki yamasa kóp buwınlı túbir hám dórendi sózlerdiń qurılısındaǵı dawıslı seslerdiń tańlay hám erin únlesligi, al dawıssızlar únlesligi degende buwın qurılısındaǵı yamasa buwın menen buwın shegarasındaǵı dawıssız benen dawıslınıń, dawıssız benen dawıssız seslerdiń ortasındaǵı únleslik túsiniledi.