1-Tema. Kirisiw Qaraqalpaq tili mámleketlik til. Qaraqalpaq jazıwı hám onıń tariyxı Tayanısh sózler

Atamalardıń túrleri. Qaraqalpaq tilindegi atamlardıń tómendegidey túrlerge bóliwge boladı.

1. Pedagogikalıq atamalar: tálim, klasstan tıs jumıs, auditoriya múyeshi, metodikalıq keńes, ádep-ikram hám t.b.

Qaraqalpaq tilindegi pedagogikalıq atamalar tálim-tárbiyaǵa baylanıslı túsiniklerdi ataydı. Tálim hám tárbiya máselesi hár qanday xalıqta oǵada erteden baslanǵan. Sońǵı dáwirde pedagogikalıq atamalar quramında da jańa túsiniklerdi bildiretuǵın atamalar payda boldı. Máselen, litsey, kolledj, test, pedagogikalıq texnologiya hám t.b. atamalar sońǵı on jıldıń ishinde payda bolıp otır.

2. Til bilimine baylanıslı atamalar: útir, atlıq, kelbetlik, baslawısh, fonetika, bas hárip, ses únlesligi, sızıqsha hám t.b. Qaraqalpaq tilinde til ilimine baylanıslı atamalar XX ásirdiń 20-jıllarınıń ortalarınan baslap payda bolıp, qáliplesip hám rawajlana basladı.

3. Ádebiyattanıw ilimine baylanıslı atamalar roman, povest, gúrriń, shayır, komediya, lirika, tımsal, proza hám t.b. Qaraqalpaq tilinde ádebiyattanıw ilimine baylanıslı kóplegen atamalar 20-jıllarǵa shekem-aq bar edi. Máselen, aytıs, qosıq, tolǵaw, báyt, joqlaw hám t.b. Sebebi kórkem sóz oǵada erte dáwirde payda boldı.

4. Tariyx ilimine baylanıslı atamalar jámiyet, feodallıq qatnasıqlar qara bórikliler hám t.b. Qaraqalpaq tilindegi atamalar bunnan basqa da geografiyalıq, jámiyetlik siyasiy, fizikalıq, matematikalıq, ximiyalıq hám t.b. atamalar bolıp bóline beredi.

Ádebiyatlar

1. Berdimuratov E. Házirgi qaraqalpaq tili. Leksikologiya. Nókis, 1994.