1. Ta’sir chiziqlari yordamida zo’riqishlarni aniqlash. Tugunlar orqali yuk uzatilganda ta’sir chiziqlar qurish

Ma’ruza 4


Ta’sir chiziqlari yordamida zo‘riqishlarni aniqlash.


Reja:


1. Ta’sir chiziqlari yordamida zo’riqishlarni aniqlash.
2. Tugunlar orqali yuk uzatilganda ta’sir chiziqlar qurish.


Tayanch iboralar: inshootga to’plangan kuchlar sistemasi, tekis tarqalgan kuchlar, juft kuch qo’yilgan xollarda ta’sir chiziqlari yordamida zo’riqishlarni aniqlash, tugunlar orqali yuk uzatilganda ta’sir chiziqlar qurish.


4.1. Ta’sir chiziqlari yordamida zo’riqishlarni aniqlash.

Inshootlarga qo’zg’almas yuk qo’yilganda, ulardan hosil bo’lgan zo’riqishlarni aniqlashni biz ilgari ko’rgan edik. Endi qo’zg’almas yuklar ta’siridagi inshootning ixtiyoriy kesimidagi zo’riqishini ta’sir chiziqlar yordamida aniqlashni qaraymiz. Buning uchun quyidagi yuklar ta’sirini ko’ramiz.

1. Inshootga to’plangan kuchlar sistemasi qo’yilgan bo’lsin.
(6.1-rasm, b). a). Tayanch reaktsiyasi qiymatini ta’sir chizig’idan foydalanib hisoblash.
Buning uchun berilgan balka tayanch reaktsiyasi ( ) ta’sir chizig’ini quramiz. Ma’lumki,

Bu yerda R kuch shartli ravishda R=1 ga teng (o’lchamsiz) deb qabul qilinadi. U holda ga teng bo’ladi. Bu yerda ning birligi m da, ning ham birligi m da bo’ladi, bundan ko’rinib turibdiki, o’lchamsiz bo’ladi. Agar, bo’lsa, ya’ni harakatdagi yuk A tayanchning ustida bo’lsa, tayanch reaktsiyasining qiymati harakatlanuvchi yakka yukning qiymatiga teng bo’ladi, ya’ni =1. Agar, yakka yuk balkaning o’rtasida bo’lsa, ma’lumki bo’ladi. Yakka yukka mos kelgan ta’sir chizig’ining ordinatasi ham ga teng. Demak, yuqorida ta’kidlab o’tganimizdek, tayanch reaktsiyasi ta’sir chizig’ining ordinatalari tayanch reaktsiyasining R=1 yakka yukning holatlariga ( ) mos kelgan qiymatlarini ifodalaydi. Agar balkaga harakatlanuvchi yakka yukning o’rnida ixtiyoriy R₁ qo’zg’almas yuk ta’sir etsa, bu yuk ta’sirida tayanch reaktsiyasining qiymatini topish uchun R₁ yukni tayanch reaktsiyasi ta’sir chizig’iga mos keluvchi ordinataga ko’paytirish kerak ekan, ya’ni . Agar balkaga bir nechta kuchlar ta’sir etsa bu kuchlar ta’sirida tayanch reaktsiyasining qiymati quyidagi munosabatdan aniqlanadi.