1. Тarmoqdagi mahsulot talabini prognozlash

2.Ishlab chiqarish resurslari talabini prognozlash.
Тarmoqning uzoq muddatli (perspiktiv) talabi, hajmi va ishlab chiqarish strukturasini belgilashda ular uchun kerakli bo‘lgan hom ashyo, mehnat va moliyaviy resurslarni prognoz qilish kerak.
Ushbu talab hisobining asosini tarmoq mahsulot biriligi, resurs hajmi, mehnat hajmi va jamgarma hajmi kabi ko‘rsatkichlar (koeffitsiyent) tashkil etadi. Hisobotlar natural hamda qiymat shaklida ko‘rsatiladi.
Тarmoqning hom-ashyo resurslariga talabi mahsulot ishlab chiqarilishi uchun kerakli moddiy resurslarning qiymat shaklidagi harajatlarini o‘z ichiga oladi.
n Bj
Prognozlash davri ichida L_t tarmogida mahsulot birligi uchun mehnat harajatining kamaytirilganligi hisoblanishi:
L_tqL₀E
L₀- mahsulotning bazaviy mehnat hajmi (sanoatdagi mehnat resurslarining o‘sish sharoitida PТ ning oshib ketishi muammosi muhim ahamiyat kasb eta boshlaydi)
Bu holda ishchi kadrlarga bo‘lgan talab
TtqLtXt
X_t- prognoz qilinayotgan mahsulotning ishlab chiqarish hajmi.
Mehnat resurslariga bo‘lgan talab prognozi prognoz ko‘rsatuvchilariga bogliq. Mahsulot mehnat hajmi va PТ sanoatdagi mehnat resurslarining o‘sish sharoitida PТning oshib ketish muammosi muhim ahamiyat kasb eta boshlaydi.
Т
РТ
Rejalashtirilayotgan-PG ning o‘sishi %.
Т₃- qo‘llanishi mumkin bo‘lgan ishchilar soni;
Т-prognoz davrida bazis ishlab chiqarishni sohalashda PPPning ko‘rsatkichi.
Ptning o‘sishi sur‘atlari asosida Ye mahsulotiga bo‘lgan mehnat harajatlarining 1000 so‘mga kamayishi ko‘zlanmoqda.
Е 1 ПТ ёкиF 100
100 ПТ 100 ПТ
3. Sanoat tarmog‘ini prognozlash tamoyillari.
O‘zbekistonda iqtisodiy o‘sishni ma‘lum zahiralari majud. Jahon tajribasini umumlashtirish natijalariga asoslanib aytish mumkinki, iqtisodiyotni erkinlashtirish jadallashtirishda bank tizimi hamda xususiy sektorni mustahkamlash dolzarb masalalardan hisoblanadi mavjud jihatlar talab chegirmalariga bo‘lgan masalalarni bartaraf qilib jamgarmalarni o‘sishi uchun imkoniyatlar yaratadi. Тovar ishlb chiqaruvchilarni huquq va erkinliklarini ta‘minlashga mo‘ljallangan davlatni qattiqqo‘l siyosati hamda bozor munosabatlarini rivojlanish darajasi resurslardan samarali foydalanishga ham bog‗liq. Mavjud rezervlarni ishlatishga yo‘naltirilgan dastlabki muhim qadamlar sud qonunchilik hokimiyatini mustahkamlashga, hokimiyatni iqtisodiy jarayonlarda bevosita qatnashishini cheklash, makroiqtisodiy siyosatni takomillashtirish maqsadida baho va valyuta siyosatini erkinlashtirishni jadallashtirish O‘zbekiston Respublikasi hamda ХVFni birgalikda olib borgan Memorandumida 2002 yil mo‘ljallangan edi.
Prognozlanayotgan davrda aholini real daromadlarini o‘sishi iste‘mol qilinayotgan tarmoqlarda ishlab chiqarish hajmini kengaytirishga asos bo‘ladi, bu esa tahlil etilayotgan tarmoqlarda sanot mahsulotini o‘sishini ta‘minlab, jamgarmaga bo‘lgan ichki talabni qanoatlantirishni o‘sishini prognozlashga imkon yaratadi.
Aytish mumkinki iste‘molga bo‘lgan talabni dinamik o‘sishi yengil sanoatni rivojlanishiga tashqi omillarni ta‘sirini jadallashtirib, tahlil etilayotgan tarmoqlarda eksportga tovar chiqarish asosida jahon kon‘yukturasi baholarga o‘tishni ta‘minlaydi.
Ishlab chiqarishga 54 ta investitsiyaviy loyihalardan foydalanish hamda to‘gri investitsiyalarni jalb qilish – 1,5 mlrd. dollardan ortiq hajmda AQSh dollarini mamlakatga jalb qildi, bu 2010 yilda eksportni 2 mlrd. AQSh dollariga oshirishi, qo‘shimcha 300 ming yangi ish o‘rinlarini o‘stirishi, O‘zbekiston byudjetiga yiliga o‘rta hisobda 500ming AQSh dollarini jalb etishga olib keladi. Yuqorida keltirilganlarga asoslanib, biz tomonimizdan ekonometrik tadqiqotlar olib borilib, iqtisodiy o‘sish darajasi va ma‘lum yengil sanoatni ishlab chiqarishlarga asoslanib samaradorlikni Kobba Dublas ishlab chiqarish funksiyasi yordamida tahlil etiladi.
Ishlab chiqarish funksiyasi bu – ishlab chiqarishda band bo‘lgan resurslar miqdori va ishlab chiqarilayotgan mahsulot hajmi o‘rtasidagi bog‗liqlikni ifodalaydi.
Resurslar (ishlab chiqarish omili) sifatida sanoat ishlab chiqarishga band bo‘lgan jamg‗arilgan mehnat (K) [SIChBAF]-kapital va haqiqiy (jonlangan) mehnat [M] dan iborat bo‘lib, bunda iqtisodiyot ikki faktorli chiziqsiz bog‗liqlik ko‘rinishida ifadalanadi:
YqF(L,K)
Shunday qilib mahsulot ishlab chiqarish bu resurs harajatlarini funksiyasi sifati (ishlab chiqarish fondlari va mehnat)da keltiriladi.
Ishlab chiqarish funksiyasini umumiy ko‘rinishini quyidagi xususiy hollarda ko‘rish mumkin:
Multiplikativ ko‘rinishdagi ishlab chiqarish fondi (MI/chf)
YqA*LαKβ, bunda α >0; β>0;
Kobb-Dublasni ishlab chiqarish funksiyasi.
YqA*L₁-αKa, bunda α >a, β>1-a
Iqtisodiyotda o‘sish omillarini o‘rganganda ekstensiv (resurslar uchun harajatlarnio‘stirish hisobiga) omillar hamda intensiv omillar (faoydalanilayotgan resurslardan samarali foydalanishni o‘stirishga asoslangan) farqlanadi.
Iqtisodiyotni samaradorligi – bu sarflanilgan harajatlarni olingan natijaga nisbati sifatida izohlanadi. Biz ikki xil harajatlarga ya‘ni o‘rta davrdagi mehnat uchun sarflangan harajatlar bu – fondlar ko‘rinishida va mehnatga (haqiqiy) (L) nisbat sifatidagi harajatlarga egamiz. Mehnat unumdorligini 2 xil xususiy samaradorlik ko‘rsatkichlari va – k fond qiymati mavjud. Ishlab chiqarishni masshtabi (hajmi) ishlatilayotgan resurslarni o‘rtacha o‘lchamidan iborat.
Ishlab chiqarishni xususiy samaradorligi funksiyasi ko‘rsatkichlarini hisoblash maqsadida quyidagi farmulalardan foydalaniladi:

1. 
   O‘rtacha mehnat unumdorligi ko‘rsatkichlari
   

Y1/Lq A∙L α-1∙ Kβ
Oraliq mehnat unumdorligi
∂Y₁/ ∂LqA∙α ∙L ^α-1∙ K^β
O‘rtacha fond qaytimi
Y1/Kq A∙L α ∙ Kβ-1
Oraliq fond qiymati

∂Y₁/ ∂KqA∙β∙L ^α ∙ K^β-1

Oraliq norma almashishi ko‘rsatkichi

1. 
   asosiy fondlarni mehnat resurslariga nisbati
   

∂K/ ∂Lq -α ∙K/ β∙L
mehnat resurslarini asosiy fodlarga nisbati
∂L/ ∂Kq -β∙L/α ∙K
6. a) sanoat ishlab chiqarishidag asosiy fondlarni dastlabki qiymati va mehnat resurslariga bo‘lgan iste‘molni vaqt ishlab chiqarish hajmlarini prognozlash hisobini quyidagi formulalar orqali keltirish mumkin:
Lq
b) asosiy ishlab chiqarish fondlariga bo‘lgan iste‘molni dastlabki ishlab chiqarish hajmi va mehnat resurslarini dastlabki qiymati bo‘yicha prognozlash quyidagi fomula orqali hisoblanadi.
Ishlab chiqarish fondlari yordamida ishlab chiqarish masshtabi va samardorlik ko‘rsatkichlarini quyidagi formula orqali iaodalaymiz:

1. 
   mehnat va fondlar bo‘yicha nisbiy elastiklik ko‘rsatkichi quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
   

2. 
   resurslarni xususiy samaradorligi quyidagicha aniqlanadi: Ỹ_1, L, K –
   

ko‘rsatkichlarni o‘sish sur‘atlari
Ye_Lq ^{Y ИТ}
L
v) o‘rtacha geometrik ko‘rsatkichlarni xususiy holi sifatida samaradorlikni umumlashgan ko‘rsatkichi kuyidagicha aniqlanadi:
Yuqorida keltirilgan imkoniyatlarga asoslanib xususiy samaradorlik ko‘rsatkichi umumlashgan samaradorlikni tashkil etishda xuddi shunday ko‘rinishda mvjud resurslar (a,1-a) hisoblanadi:
g) ishlab chikarish masshtabi (M) – umum sarflangan resurslar ko‘rinishida ifodalanib, foydalanilgan resurslarni o‘rtacha o‘lchami quyidagi ko‘rinishda hisoblanadi: