1. Танлама кузатиш ҳакида тушунча, уни қўллаш шартлари. Танлама кузатиш усуллари

Тасодифий хатолар кузатувчининг хохишисиз, унга боғлик бўлмаган ҳолда содир бўлувчи хатолардир.
Мунтазам хатолар ўз навбатида кўзланмаган ва кўзланган бўлиши мумкин. Ўлчаш асбобларининг ноаниқлигидан, танлаш ва кузатиш усулларининг камчиликларидан кўзланмаган мунтазам хатолар келиб чиқади.
Бош тўпламдан бирликларни танлаб олиш қоидаларига караб танлаш куйидаги усулларда амалга оширилиши мумкин:

1. 
   тасодифий танлаш;
   
2. 
   механик танлаш;
   
3. 
   комбинацияли танлаш;
   
4. 
   районлаштириб танлаш.
   

Бош тўпламдан бирликлар қуръа ёки чек танлаш йўли билан олинса, бундай танлаш тўла тасодифий танлаш дейилади. Тасодифий танлаш такрорланувчи ёки такрорланмайдиган тартибда ўтказилиши мумкин. Агар танлаб олинган бирлик танламага кирилгандан (яъни зарурий маълумотлар ёзиб олингандан) сўнг яна бош тўпламга қайтарилса, танлаш тартиби такрорланувчи ва аксинча, қайтарилмаса такрорланмайдиган танлаш тартиби деб аталади.
Бош тўпламдан бирликлар маълум оралиқ бўйича танлаб олинса, бундай танлаш механик танлаш деб юритилади. Механик танлашни амалга ошириш учун бош тўпламнинг бирликлари бирор белгиси бўйича (масалан, алфавит, ўсиши, камайиши ва ҳоказо) тартиб билан жойлаштирилади ва рақамланади, сўнгра оралиқ катталиги аниқланади. Оралиқ катталиги (i) қилиб бош тўплам миқдорининг (N) танлама миқдорига (n) нисбати олинади, яъни:
.
Механик танлаш моҳиятига кўра фақат такрорланмайдиган усулда қўлланилади, чунки ҳар сафар танланиши зарур бўлган бирликнинг рақами ўсиб боради.
Бош тўплам икки қисмга ажратилиб, улардан бирликлар мутаносиб тарзда турли (тасодифий ва механик) усуллар билан танлаб олинса, бундай танлаш комбинацияли танлаш дейилади.
Танланма кўрсаткичларда икки турдаги хатони аниқлаш мумкин:

1. 
   танлама кўрсаткичлардаги ўртача хатолар;
   
2. 
   танлама кўрсаткичларда йўл қўйилиши мумкин бўлган хатолар.
   

Репрезентатив ўртача хато танлама тўплам учун ҳисобланган умумлаштирувчи кўрсаткичлар (ўртача ва салмоқ)нинг бош тўпламнинг умумлаштирувчи кўрсаткичларидан қанчалик тафовут килиши мумкинлигини ифодалайди.