1. Subhujayraviy fraksiya va membranalarni ajratish usullari

1. Subhujayraviy fraksiya va membranalarni ajratish usullari. Membranalar va subhujayraviy fraksiyalarni ajratish usullari o’z ichiga to’qima va hujayralarni buzish usullarini keyinchalik esa ulardan membranaviy tuzilmalarni ajratish, hamda nodestruktiv ajratish usullarini oladi. hayvon hujayra membranalarini morfologik farqli organellalarning qat'iy aniq funksiyalarini yoki cheklab qo’yadi, sitoplazmada retikulyar yoki vezikulyar strukturalarni hosil qiladi. Biologik membranalar ko’p komponetli tuzilmalar ko’rinishida bo’lib turli tipdagi fermentativ faol qobilyatga ega. Subhujayraviy fraksiyalar va membranaviy tuzilmalarni, xatto, boshlang’ich bosqichida tadqiqot qilish, identifikasiyalash, ajratish, tozalash, fizika-kimyoviy xususiyatlarini standart aniqlash ham anchagina qiyin vazifalarni keltirib chiqaradi, shuning uchun turlicha usulyullaridan mos ravishda foydalanish talab etiladi. Vezikulyar strukturali ko’rinishdagi hujayra yuzasidan ajratiladigan membranalar va membranaviy fraksiyalardan olinadigan fragmentlar nodestruktiv usullarga asoslangan. Plazmatik membranalarda ro’y beradigan mikrovezikulalar muhitida hujayralar o’z-o’zidan ajralib chiqadi. Yani, o’sma hujayralaridan shish antitenlariga boy bo’lgan vezikulalar ajralib chiqadi, retikulositlardan esa transferrin reseptorlarini saqlovchi vezikulalar ajraladi. Plazmatik membranalardagi markerli komponentlarga boy bo’lgan mikrovezikulalarni ajratish turli kimyoviy agentlar yordamida indusirlaydi. Nodestruktiv usuliga qattiq yuza qatlamda adsorbsiyalash ham kiradi. Bu hujayradan plazmatik membrananing eng tez ajratish yo’li bo’lib, bunda hujayrani fraksiyalamasdan turib ajratish mumkin. Bu usul yordamida HeLa va gepatoma hujayralari eritrositlar membranalari olinadi. Hujayra va to’qimalarni buzish usullari juda xilma-xildir. Biroq bu usullarning asosiy tarkibini to’qimalarni yumshatish hisoblanadi, bu Potter gomogenizatori yordamida bajariladi, (unda sop-keli yoki motor yordamida) ya'ni mexanik tarzda aylanadi, bundan tashqari, Dauns gomogenizator ham bo’lib, unda esa mahkam birikkan sop- keli yani pestik yo’l yordamida aylantiriladi. To’qima avval qaychi yordamida maydalanadi, ya'ni taxtakach- iskanja orqali eziladi, bir xil turdagi suspenziya olish uchun gomogenizasiyalanadi, keyin sentrifugalash usuli yordamida subhujayraviy fraksiyalarga ajratiladi. To’qima namunasini buzish uchun, yuqori bosim ostida gaz kavitasiyasiga asoslangan usullardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Hajmli ya'ni semiz, to’la hujayralarni buzishda ultratovushdan foydalaniladi. Membranalarni asosiy komponenti bo’lib lipidlar hisoblanadi, ular 20% dan80% gacha uning og’irligini tashkil etadi. Zamonaviy qarashlarga asosan, membranadagi lipidlar ko’pincha qo’shqatlam ko’rinishda tashkil topgan. Oqsillar esa qo’shqatlamda qo’shilgan yoki ularning yuzasida bog’langan bo’lishi mumkin. Lipidlarni ekstraksiyalashda membranaviy lipidlarni sanoqli ajratish zarur bo’lib, bunda nolipid komponent preparatlarini ifloslanishiga yo’l qo’ymaslik kerak. Membranada lipidlar turlicha ya'ni, vodorod bog’lari, gidrofobli o’zaro ta'sir, elektrostatik kuchlar hisobiga saqlanadi. Shuning uchun membranaviy oqsillar denaturasiyalash (aynitish spirt yordamida) va membranaviy strukturalarni buzishda qutbli zaryadli erituvchilarni (metanol,etanol) ishlatishga to’g’ri keladi. Ko’pincha mebranaviy lipidlarning ekstraksiyalash uchun metanol va xloroform tarkibli erituvchilar aralashmasini ishlatiladi. Kislatali fosfolipidlar, erkin yog’li kislatalarni metanollar xloroform aralashmasi bilan to’la ajratib bo’lmaydi, buning uchun erituvchilar aralashmasiga 0,25% konsintrli NSl qo’shiladi. Ekstraksiyalangan lipidlar tozalash uchun keyingi ajratish va tahlillar uchun quritish shkafiga yuboriladi.
2. Elektrod potensiali Зарядланган заррачалар тугган эритмага туширилган металлни электрод деб атаймиз. Бундай системада металлдан эрит­мага катионлар ўтиши мумкин. Олиб ўтилаётган заррачаларнинг сольватланиши (гидратланиши) ионларнинг ўтишига кўмаклашади. Катионларнинг эритмага ўтиши натижасида металл манфий зарядланади, лекин электрод - эритма системаси электронейтрал бўлиб қолади. Электрод сирти атрофида металл сиртидан 10'⁵ -10'⁷ м гача чўзилган кўш электр қават қосил бўлади . Худди шундай қилиб, эритмадаги катионлар ҳам металлга ўтиши мумкин, унда металл мусбат зарядланади, анионлар эса кўш қаватни ҳосил қилади. Металлнинг сиртқи зарядига мос равишда ориентациялашган сув молекулалари бевосита металл сиртига тегиб туради (ушбу ҳолатда металл сирти манфий зарядланган). Металл сиртининг бир қисмини адсорбиланган ва кам ёки бутунлай гидратланмаган анионлар эгаллайди. Уларнинг адсорбиланиши махсус (специфик) деб аталади, чунки у сиртнинг зарядига эмас, балки ковалент боғларнинг ҳосил бўлишига боғлиқ бўлади; контакт адсорбиланиш деб ҳам аталади, чунки дегидратланган анионлар металл сиртига зич тегиб туради. 298 К ҳароратда симоб сиртида СГ, Br, J ва Cs⁺ ионларининг адсорбиланиши, К*, Na⁺ ва Ғ ионларининг адсорбиланмаслиги аниқланган.Махсус адсорбиланишнинг пайдо бўлиши ионнинг гидратланиш даражасига ва катталигига боғлиқ.
Масалан, фтор иони водород боғлари билан боғланади ва бу ҳол фтор ионининг эритма ҳажмидан электроднинг сиртига чиқишига ҳалақит беради. Адсорбиланган ионларнинг марказларидан Г масофада ўтказилган текислик Гельмгольцнинг ички текислиги деб аталади.
Зич қаватда ионлар билан ва ўзаро кучсиз боғланган сув моле- кулалари ҳам бўлади . Бу сувнинг тузилиши индивидуал сувникидан фарқ қилади, шунинг учун ҳам зич қаватдаги сувни қайта тикланган дейилади. Эритманинг зич қаватдаги диэлектрик сингдирувчанлиги е индивидуал сувникидан кичик бўлади.
Зич қаватдан ташқарида, яьни диффузион қаватда, заррачаларнинг иссиқлик энергияси уларни электрод майдони билан тартиблаштириш энергиясига солиштирадиган ҳолатга келади. Бунинг натижасида заррачалар тартибсиз тақсимланади, уларнинг концентрацияси эса эритма ҳажмидаги концентрацияга яқинлашади.
Шунга мос равишда е ҳам