1. Sotsial lingvistika tilni qanday hodisa sifatida baholaydi?

17.Til qurilish sathlari deganda nimani tushunasiz? 
Til qurilish sathlari deganda til yaruslari fonetika, fonologiya, leksika, 
morfologiya, sintaksis va semantika (shuningdek, ayrim mutaxassislar tomonidan 
frazelogiya, terminologiya va stilistika ham alohida sathlar sifatida ajratiladi) 
tushuniladi.Bu sathlar davrlar o’tishi bilan takomillashib o’zgarib boradi.Lekin til 
sistemasidagi taraqqiyot, o’zgarishlarning barchasida bir xil kechmaydi.Tilimizda 
ijtimoiy o’zgarishlarga eng sezgir sath leksikadir. 
18.Sathlarning o’zgarib borishiga sabab nima?
Keyingi yigirma yilda katta o’zgarish va ravnaqni o’zbek tili stilistikasi 
(uslubiyati) boshdan kechirdi.O’zbek tiliga davlat tili maqomi berilishi tilimizning 
hayotning turli jabhalarida zarur bo’lgan barcha vazifaviy uslublarining 
shakllanishi va rivojlanishiga asos bo’ldi.Jiddiy o’zgarishlar, xususan,idoraviy ish 
uslubida, ilmiy va tibbiy nutq tizimlarida paydo bo’ldi.Aytish lozimki, yaqin 
yillargacha barmoq bilan sanarli miqdordagi hujjatlargina o’zbek tilida yozilar 
edi.Ammo bu hujjatlarning tilini ham sof o’zbekcha deb aytish ancha qiyin. 
Tilning grammatikasi uning boshqa sohalarga qaraganda bir muncha sekin 
taraqqiy etdi.Grammatikadagi o’zgarishlarni, ko’pincha, payqash ham qiyin.Biroq 
sobiq sovet tuzumi davrida o’zbek tilining grammatikasi uning boshqa sohalari 
kabi sezilarli o’zgarishlarga uchradi.O’zbek tilining sintaktik taraqqiyoti natijasida 
o’zbek tilida ilgari mavjud bo’lgan qurilishlar qatoriga yangilari kelib 

---

qo’shildi.Chunonchi, o’zbek tilidagi “Jahonga tinchlik!”, “Hamma kommunistik 
shanbalikka” kabi gaplar ruscha jumlalarni aynan tarjima qilish, ulardan andoza-
nusxa olish asosida yaratilgan. 
Fonetika sohasida ham ancha o’zgarishlar yuz berdi. Yolashgan harflarning 
alifbodan chiqarilishi va ular ifodalaydigan tovushlarning talaffuzga mos ravishda 
berilishi o’zbek imlosini ancha soddalashtirdi va imlo talaffuzga 
yaqinlashtirildi.1995-yilning 24-avgustida lotin yozuvi asosidagi o’zbek imlosi 
uchun yangi qoidalar majmuasi ishlab chiqildi va vazirlar Mahkamasi tomonidan 
tasdiqlandi.Yangi alifbo va yangi imlo ancha qulayliklar tug’dirishi bilan birga, 
kompyuter texnikasidan keng foydalanishga ham zamin yaratdi.