1 sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov

XLOR VA UNING XOSSALARI 
Xlor oddiy haroratda ko’k-sarg’ish rangga ega bo’lgan, o’ziga xos 
hidli, shilliq qavatlarni qattiq ta’sirlaydigan o’ta zaharli moddadir. 
Zavodlarda xlor osh tuzini gidrolizlash yo’li bilan olinadi. Vodoprovod 
inshootlariga xlor suyuq holda yoki xlorli ohak ko’rinishida etkaziladi. 
Xlorli ohak xlorni so’ndirilgan ohak bilan ta’siri oqibatida hosil 
bo’ladi. 
2Sa (ON) 
2
-2S1
2
=Sa (OS1) 
2
+SaS1
2
+2N
2
O 
YAngi xlorli ohak tarkibida 32—36% faol xlor bo’ladi. Xlorli ohak 
uzoq saqlanishi oqibatida parchalanib, kal’ciy xlorga aylanadi. Xlorli ohak 
tarkibida xlor miqdori laboratoriyalarda aniqlanadi. 
Suyuq xlor po’lat ballonlarda saqlanadi. Xlorli ohak maxsus qop va 
yashiklarda, quruq va qorong’i joylarda saqlanadi. Bunda ohak 
parchalanmaydi. 
Xlorning baktyeriyalarni o’ldirish xususiyati undagi gipoxlorid ion 
miqdoriga bog’liq. 
N.I. Traxtman xlorning baktyericid xossasi bilan degidrogenaza 
fyermenti aktivligi pasayishi o’rtasida to’g’ridan-to’g’ri bog’lanish 
borligini aniqladi. 
Keyingi tekshirishlar shuni ko’rsatdiki, xlor faqat glyukozaning 

---

310
degidrogenaza fyermenti faollignni to’xtatmay, balki etil spirti, glicyerin, 
kahrabo, glutamin, sut, pirouzum, chumoli kislotalari va formal’degid 
degidrogenaza fyermentlari faolligini ham susaytiradi. Ularning suvda 
gidrolizlanishidan gipoxlorid hosil bo’ladi: 
S1
2
+N
2
O=NOS1+NS1 
SHuni eslatish zarurki, suvni xlorlash kishi sog’lig’i uchun uncha xavf 
tug’dirmaydi. Masalan, bir litr suvga 10 yoki 1 mg xlor solib og’iz 
chayilsa, og’iz shilliq qavatida hech qanday o’zgarish sezilmaydi. 
Quyidagi qoidalarga amal qilynganda suvni xlorlash yaxshi natija 
berishi mumkin. 
Buning uchun: 
1. Suv osilma moddalardan ozod bo’lishi. 
2. Xlor dezinfskciya qilish uchun etarli bo’lishi
.
3. Xlor mazkur suv bilan to’la to’kis aralashishi zarur.