1 sh. T. Otaboev t. I. Iskandarov

Qayta xlorlash
— xlor zararsizlantirilmoqchi bo’lgan suvga tin-
dirishdan oldin qo’shiladi, qayta xlorlashda fil’trdan o’tgandan so’ng 
qo’shiladi. Xlorni tindirishdan ilgari qo’shilganda suvga koagulyantlar 
kamroq qo’shiladi. Bu koagulyaciya jarayonini engillashtirib
baktyeriyalarning o’sishini to’xtatadi, qayta xlorlash samara byeradi. 
Ammonizaciya
— keyingi vaqtlarda zararsizlantirilmoqchi bo’lgan 
suvga oldin ammiak va bir qancha sekunddan so’ng xlor qo’shiladi. 
Natijada suv tarkibida ammiak va xlor birikmalari o’zaro birikib mono-
dixloraminlarni paydo qiladi (NN
2
Cl va NHCl
2
). Keyinchalik 
baktyeriyalarga xlor emas balki xloramin baktyericid ta’sir ko’rsatadi. 
Bu usulning afzalligi shundaki, xloraminning baktyericid ta’siri xlorga 
nisbatan ancha uzoq, bu suvning yoqimsiz hidi va mazasini yo’qotadi, 
Ayniqsa suv tarkibida fedol va neft’ bo’lganda bu usulning ahamiyati katta. 
Suvning organoleptik xususiyati o’zgarishi oldini olish suvga xlor va 
ammiak qo’shish bilan amalga oshiriladi. 
Suvni ammonizaciyalayotgan vaqtda xloraminning ta’siri darhol 
sezilmaydi. Ammonizaciya qilishdan oldin xlor va ammiak nisbati 
laboratoriya yo’li bilan aniqlanadi. Odatda suvga ammiak va xlor 1:4, 1:6 
yoki 1:8 nisbatda qo’shiladi. Ammonizaciya apparati xuddi xlorlash 
apparatiga o’xshab ketadi. 

---

313
SUVNI KO’P MIQDORDAGI XLOR BILAN XLORLASH 
Bu usulda suv ko’p miqdordaga xlor bilan zararsizlantiriladi. Bunda 1 
litr suvga 5—10 mg xlor qo’shiladi, qoldiq xlor miqdori esa 1—5 mg ga 
teng bo’ladi. Bu usuldan suvda baktyeriyalar soni ko’p bo’lganda, suvni 
nazorat qilish qiyin bo’lganda foydalaniladi. Suv ko’p miqdordagi xlor 
bilan zararsizlantirilganda baktyeriyalardan yaxshi tozalanadi, ammo 
bunday suvni darrov ichib bo’lmaydi. SHu sababli suvni yuqori dozada 
xlorlashga ruxsat etilmaydi. 
Toshkentdagi Qibray vodoprovod inshootida yoz oylari boshlanishi 
bilan suvga solinadigan xlor dozasi birmuncha oshiriladi, ammo 
suvdagi qoldiq xlor 0,6—0,7 mg dan oshmaydi. Xlor ikki oksiddan ham 
dezinfekciya maqsadida foydalanish mumkin. 
Suvni vodoprovod stanciyasida xlorlashning bir qancha qiyin 
tomonlari bor. Xlor o’ta zaharli bo’lgani uchun uni saqlash va bir joydan 
ikkinchi joyga olib borish ancha murakkab. Xlorni saqlashda, 
transportirovka qilishda, u bilan ishlaganda mehnat xavfsizliga qoidalariga 
rioya qilish talab etiladi. Ishchilar shaxsiy kiyim-kechak, respirator, 
protivogaz va boshqa zarur asbob-uskunalar bilan ta’minlanishi zarur.