398
Aholi turar joylarida kirxonalar kvartallarda, nohiyalarda joylashgan
bo’ladi. Korxonalar qoshidagi kirxona ularning hududida joylashtirilib,
o’sha korxona uchun xizmat qiladi. Kommunal xo’jaligiga qarashli
kirxonalar aholi turar joylariga yaqinroq joylashtiriladi, ularni suv bilan
ta’minlash uchun
albatta shahar vodoprovodiga, issiq suviga va chiqindi
suvlarni olib ketish uchun kanalizaciya tarmoqlariga ulanmog’i kerak.
Odatda kirxonalarning katta-kichikligi aholi soni bilan aniqlanadi.
Bunda kirxona xizmatidan foydalanadigan odamlar soni,
yuqorida
keltirilgan kishi boshiga tushadigan kir miqdori hisobga olinadi. SHahar
aholisining umumiy sonidan o’z knrini mustaqil o’zi yuvuvchi aholi soni
chiqarilib tashlanadi. Mexanizaciyalashgan kirxonalarda yuvilgan
kirlarning miqdori quyidagi formula bilan aniqlanadi.
X = n(a-b)
S
X - bir ish kunida yuvish uchun yig’ilgan kir miqdori (kg) da;
n - kirxona xizmatidan
foydalanuvchi aholi soni;
a - har bir shaxsdan bir oy mobaynida tushadigan kir miqdori (kx);
b - jamoat sektorlaridan har bir kishi boshiga tushadigan kirlar (kg);
S - bir sutka davomida kirxonalarning necha smenali ishlashi (2
smena).
Bir oy davomida kirxonalarning ishlash kunlari soni (26 kun).
Misol: 25000 aholini ta’minlash uchun kirxonaning ishlab chiqish
kuchi bir smenada shunday bo’ladi.
X = 25000 (10-2) _ 5770 kg quruq kir buyumlar
226
Kir buyumlarni yuvish va ishlash jarayoni quyidagacha bo’lishi
ko’zda tutiladi.
1.
Kir buyumlarni
qabul qilib olish va saqlash;
399
2.
Kir buyumlarga belgi qo’yish;
3.
Kir buyumlarni guruhlarga bo’lish;
4.
Kir buyumyaarni yuviga (ivitish, qaynatish, yuvish, chayish va
siqish).
5.
Quritish, dazmollash, toza kirlarni ayrim xonalarda saqlash va
aholiga tarqatish.
Kir buyumlar ivitilganda suvning harorati 30°S ga teng bo’lib, unga
ishqor (soda, sovun, sintetik yuvish vositalari) qo’shiladi va 4-12 soatcha
qoldiriladi,
bunda narsalardaga kirlar, ayniqsa oqsil va kraxmalga o’xshash
kirlar ivib matolardan engil yuviladi. Kirlarni qaynatishning gigienik va
epidemiologiq ahamiyati katta. Maxsus idishlarda kirlar ivitilgandan so’ng
100°S da 60-90 minut qaynatilishi kirlarning oson yuvilishiga yordam
byeradi.
Bunda, patogen mikroorganizmlar, gijja tuxumlari qiriladi. SHuning
uchun ham mikrobli buyumlar - kirlar albatta qaynatilishi kerak. Kir
asosan
maxsus kir yuvish mashinalarida yuviladi, yuvish jarayoni 45 minutdan 1,5
soatgacha davom etishi mumkin. SHundagina kirlar toza bo’ladi.
Narsalar
yuvilib bo’linganidan so’ng, o’sha mashinalarda chayiladi, kraxmallanadi,
sin’ka qo’shilishi mumkin va hokazo. So’ng kirlar maxsus centrifugalarda
minutiga 1000
marotaba aylantirilib, undagi suv-namlik chiqarib
yuboriladi. Kirlarni quritish odatda quritish shkaflarida yoki quritish
barabanlarida amalga oshiriladi. Barabanlarning issiqlik darajasi 60-65°S
dan oshmaydi va o’rtacha 1 soatda kirlar quriydi.
Quritish shkaflarida kirlarning namligi 10--12% ga kamayadi, Bu
kirlar keyin dazmollash mashinalari - aylanuvchi isitilgan kalandrlarga
o’tkaziladi, unda kirlar quriydi va dazmollanadi. Erkaklar ko’ylagi maxsus
dazmollash presslarida, boshqa buyumlar esa qo’lda dazmollanadi. Kirlar
dazmollanib bo’lingach turlarga ajratiladi va egalariga tarqatiladi.
100 kg quruq kir buyumlarni yuv uchun 2,5 kg sovun va 1,25 kg
soda yoki sintetik yuvish poroshoklari sarflanadi.
Kir yuvish uchun