1-Seminar masg’uloti Mavzu: Xavflar turlari va ularning turli sohalarda yuzaga keltiradigan zararlari va salbiy oqibatlarini o’rganish. Ishdan maqsad

Ishlab chiqarish changlari va zaharli moddalarning inson organizmiga salbiy ta’siri, ularga qarshi chora-tadbirlar.
Ishlab chiqarish changlari, zaharli moddalar inson organizmiga turlicha ta’sir ko‘rsatishi mumkin va ularga qarshi choralar quyidagicha belgilanadi:
Nafas olish organlari orqali – nafas olish organlariga nafas olish paytida kirib, ta’sir ko‘rsatadi. Bularga qarshi dokali maska, respirator, protivogaz ishlatiladi;
Me’da-ichak orqali – ovqatlanish davrida ovqatga qo‘shilib oshqozonga tushishi mumkin. Bularga qarshi oziq-ovqatni zarali moddalardan saqlagan holda ovqatlanishdan oldin idish-tovoq va qo‘lni yaxshilab yuvish kerak;
Teriga ta’sir etish orqali – zararli moddalarga qarshi maxsus kiyim va himoya vositalari bo‘lishi kerak;
Ko‘z va shilliq qavatlar orqali – yarim yoki to‘liq maskali ko‘zoynak va maskalardan foydalanib himoyalanish kerak.
Zaharli moddalar va changlar organizmga kirganidan keyin eruvchan yoki erimaydigan turlarga bo‘linadi. Eruvchanlari qonga so‘rilishi va asab va miya faoliyatiga ta’sir ko‘rsatadi. Erimaydiganlari tegish joyini jarohatlaydi. Erimaydigan changni misol qiladigan bo‘lsak, u o‘pkaning alveola qismi (o‘pkaning ichki shilliq qavatida 0,04 mm qalinlikdagi teshikchalar)ni to‘sib qoladi va bu bilan insonning nafas olish davridagi o‘pkaning kislorodni qabul qilish darajasi pasayadi.
Chang va ularning turlari. Chang – bu qattiq yoki suyuq moddalarning havoda muallaq so’zib yurishi mumkin bo‘lgan mayda zarrachasi (Ko‘pchilik adabiyotlarda – «qattiq moddaning havoda muallaq holatda bo‘la oladigan eng mayda zarrachalari chang deb ataladi» - deb ko‘rsatilgan). Ish turlariga qarab, chang miqdori 0,001 mgm3 dan 100 mgm3 gacha va undan ortiq (ko‘mir sanoatida) bo‘lishi mumkin.
Eslatma: Bug‘ holatida inson organizmiga zarar keltiruvchi suyuqliklarning bug‘lari ham changga tenglashtiriladi.
Changlar kelib chiqishiga ko‘ra 2 xil bo‘ladi:
Tabiiy changlar - meteoritlardan va tuproqlarning shamol ta’siridan hosil bo‘ladigan changlari.