1. Reproduktiv salomatlik haqida tushuncha bering. Reproduktiv salomatlik

62.  Travmatik   shok  haqida  tushuncha  bering. 

Travmatik shok kuchli shikastlanish natijasida ro’yobga keluvchi tananing umumiy reaksiyasi bo’lib, unda organizmning hayotiy muhim 

a'zolarining faoliyati qisqa muddat ichida bo’ziladi. Bu faza bilan kechuvchi patologik jarayon hisoblanadi. Travmatik shokning tasnifi. U 

ikki fazadan iborat: Erektil' (lotincha erigo, erectum to’g‘rilash, ko’tarish) va torpid (lotincha torpidus dong qotib qolgan, behush). Ba'zi 

mualliflar  uchinchi  terminal  fazani  ham  qo’shadilar.  Erektil  faza  shok  reaksiyasining  boshlanishida  paydo bo’ladi.  Bu  faza  odatda qisqa 

bo’lsada  unda  travmatik  shokda  ro’y  beruvchi  o’zgarishlar  namoyon  bo’ladi.  Uning  klinik  belgilari  keng  yoritilgan:  bemorning  nutqi 

vaharakat  qo’zg‘alishi kuchli namoyon bo’lib,  emosional  belgilarga  boydir. Bemor hushini yo’qotmagan bo’lsada, atrof muhitni anglay 

olmaydi.  Teri  oqargan,  sovuq  terga  botgan  bo’ladi.  Qorachig‘i  o’rtacha  kattalashgan,  pay  va  mushak  tonuslari  kuchaygan.  Qon  bosimi 

me'yorda  yoki  oshgan.  Tomir  urishi  100-110  ta  minutiga,  nafas  olishi  tezlashgan.  Erektil  fazasi  qanchalik  kuchli  bo’lsa,  torpid  faza 

shunchalik og‘ir o’tadi. Torpid fazada ham ma'lum barqarorlik kuzatiladi: unda uch davrni farqqilsa bo’ladi: boshlang‘ich, barqarorlashgan 

davr va oxirgi davr. Bu davrlar patologik jarayonni belgilab, organizmning turli funksional holatiga mosdir. Bu faza umumiy reaksiyaning 

keskin pasayishi, loqaydlik, sustlik, teri sathining oqarishi, og‘riq, termik sezgirlikning pasayishi va pay reflekslarining namoyon bo’lishi 

bilan kechadi. Arterial va venoz bosimning kamayishi, pul'sning 22 tezlanishi va behollik, nafas olishning tezlashib, uning yuzaki bo’lishi 

bilan ifodalanadi. Modda almashinuvi keskin bo’ziladi. Erektil' faza belgilari: 1.Bemor og‘riqdan qattiq qichqiradi. 2.Tezlik bilan yordam 

ko’rsatishlikni talab qilib baqirib-chaqiradi. 3.So’zlari bir-biriga bog‘liq bo’lmagan uzuq -yuluq bo’ladi. 4.Yuzlari qizargan, nafas va tomr 

urishi tezlashgan, arterial bosim biroz ko’tarilgan. Torpid faza belgilari: 1.Bemor holsiz, e'tiborsiz, hech narsadan shikoyat qilmaydi, yordam 

ham so’ramaydi. 2.Tanasi sovuq, yuzi oqargan, nigohi harakatsiz uzoqqa qaragan. 3.Tomir urishi ipsimon bilinar-bilinmas. 4.Nafas olishi 

pasaygan. 5.Berilgan savollarga javob bermaydi yoki shivirlab javob beradi. Jarohatga tegilsa, og‘riq sezmaydi. 6.Arterial qon bosimi keskin 

tushgan. Klinik belgilarining og‘irligiga qarab shok 4 bosqichga bo’linadi. Shokning I bosqichi (engil). Bemorning umumiy ahvoli nisbatan 

yomon emas. Tomir urishi 90-100. Qon bosimi  100-95/60-55 mm simob ustuni hisobida, yengil mushak titrashi seziladi. Shokka qarshi 

qilingan harakat o’z foydasini beradi. Shokning II bosqichi (o’rtacha og‘irlikda), teri va ko’rinib turgan shilliq. qavatlar o’ta oqargan, nafas 

olish yuzaki, minutiga 30-32 marta, pul's 110-120 marta. Bo’zilgan a'zolar faoliyatini o’z holiga keltirish uchun shokka qarshi qunt bilan 

davolash  o’tkazish  kerak.  Shokning  III  bosqichi  (og‘ir  shakli),  teri  sathi  va  ko’rinib  turadigan  shilliqqavatlar  oqargan  yoki  oqish  - 

ko’karganda bemor terga botgan, nafasi 30-40 marta, qon bosimi 70-50 mm (40-30 mm) simob ustuni hisobida. Bemor o’ta sust, harorati 

pasaygan. Tananing hamma funksional belgilari juda notekis, reanimasion tadbirlarni talab qiladi. Shokning IV bosqichi (agonal oldi  va 

agonal  holatlar).  Nafas  olish  juda  siyrak,  periferik  tomirlar  urishi  va  qon  bosimi  aniqlanmaydi.  Bu  holatni  tiklash  og‘irroq.  Shokning 

patofiziologiyasi. Shokning asosiy belgilaridan biri ichki a'zolarning, asosan parenximatoz organlarning kapillyarlarida yetarli perfuziyaning 

bo’lmasligidir.