1. Qádiriyatlardı filosofiyalıq túsiniw

---

Joba: 
1. Qádiriyatlardı filosofiyalıq túsiniw. 
2. Milliy hám ulıwma insanıylıq qádiriyatlar ortaqlıǵın ta‟minlash jolları. 
3. Milliylikke tiykarlanǵan baynalminal tárbiya - milliy hám ulıwma insanıylıq 
qádiriyatlar ortaqlıǵın ta‟minlashning zárúrli shárti. 
 1. Qádiriyatlardı filosofiyalıq túsiniw. 
Milliy hám ulıwma insanıylıq qádiriyatlar ortaqlıǵın ta‟minlash, onıń 
tárbiyalıq
múmkinshiliklerin keńeytiw jolları haqqında oy-óris júrgiziwden aldın, 
“qádiriyatlar” túsiniginiń mazmunı, bul túsinikte óz ańlatpasın tapqan
obiektiv haqıyqatlıqtıń ayriqsha qásiyetleri haqqında toqtalıp ótiw maqsetke 
muwapıq dep esaplaymiz. 
Áwele, ta‟kidlash kerek, mámleketimiz mámleket ǵárezsizligine jetiwi menen 
Ózbekstanda qádiriyatlar máselelerin úyreniw jıldan-jılǵa háwij alıp 
barıp atır. Anıqlaw etip aytqanımızda, qádiriyatlar filosofiyası qáliplesip atır. 
Lekin 
keyingi jıllarda baspadan shıǵarılǵan ilimiy-filosofiyalıq, atap aytqanda, ilimiy-
publitsiñtik 
ádebiyatlarda “qádiriyatlar” sóz dizbegin júdá keń ma‟noda isletiw, hátte onı
“mádeniyat”, “ma‟naviyat” túsiniklerine teńlestiriw, ba‟zi jaǵdaylarda bolsa
“qádiriyatlar” hám “an‟analar” sóz dizbegilerin bir orınǵa, bir qatarǵa qoyıw, 
teńlestiriw jaǵdayları júz bolıp atır. Sonıń menen birge, ba‟zi birovlar 
“qádiriyatlar” 
túsinik-siíi “materiallıq -tábiyǵıy baylıqlar” kategoriyasiga o'yenglashtir-
moqdalar. 
Taǵı basqa birovlar bolsa qádiriyatlardı materiallıq hám ma‟naviy 
qádiriyatlarǵa

---

 ajıratıp atırlar. 
Bunday boshboshdoqliklarning âujudga keliwi “qádiriyat -lar” túsiniginiń 
ìazmuni hám mánisi, forması hám kórinis-lari, tárbiyalıq ta‟sirini analiz 
qılıwda ele isenimli metodologik tiykar házirge shekem jaratılmaganligidan 
dárek beredi. 
qádiriyatlardıń materiallıq miyraslar menen óz-ara baylanıslılıq mexanizmi jáne 
onıń
tárbiyalıq múmkinshiliklerin tınıqlaw oyda sawlelendiriw etiw ushın bul social 
-materiallıq
waqıyanı úyreniwge tek sotsiologik yamasa fenomenologik jantasıwdıń ûzi 
jetkilikli etpeydi. Bul quramalı social -materiallıq waqıyanı analiz etıwde 
kulturologik jantasıwǵa tıykarlanıwı -miz ñamarali nátiyje beredi dep 
esaplaymiz. 
Kulturologik jantasıwǵa tıykarlanıp, “qádiriyatlar” túsiniginiń ìazmuni hám 
mánisin, onıń tárbiyalıq múmkinshiliklerin keńlew izertlew etse boladı. Ásirese 
“ìadaniyat-ma‟naviyat-qádiriyatlar” kontekstiniń o'ahlil etiliwi qádiriyatlar
jóninde fundamental qıyallar payda etedi. 
Mádeniyat filosofiyalıq baqlaw obiekti retinde 2-3 mıń jıldan berli 
úyrenilinip kelinip atır. Tap sol sebepli de házirge shekem mádeniyatqa 200 
artıq túrlishe ta‟rif berilgen. Biziń pikirimizcha, áyyemginde mádeniyat 
degende 
insan menen tábiyaat arasındaǵı baylanıslılıq, insandı tábiyaattı ózgertiw ya‟ni 
“ekinshi tábiyaat”, “sun‟iy ortalıq” jaratıw boyınsha ilmiy tájriybesi, uqıpı
tushunilgan bolsa, biziń dáwirmizde mádeniyat degende insannıń kúndelik 
ámeliy iskerligi sebepli jaratılǵan barlıq materiallıq hám ma‟naviy baylıqları
túsiniledi. Qullası, qay jerde insan ámeldegi bolsa, qay jerde ol iskerlik 
kórsetsa, 
qay jerde adamlar biri-ekinshisi menen baylanısde bolsa, sol jerde mádeniyat
júz boladı. 
Mádeniyat degende tek adamlardıń sawatlı adamlıǵı yamasa górsawatlıǵın

---

 tamamlaw tushunilmaydi. Bálki adamlardıń ìyehnat etiwi, oqıwı, jasawı, 
islewi, xojalıq turmısı, bir sóz dizbegi menen aytqanda, turmıs táriziniń barlıq
iskerlik tarawılarındaǵı iskerliginiń jaǵdayı, dárejesi túsiniledi. Tap sol sebepli 
de 
mádeniyat insan sana-sezimine jáne iskerliginiń ûzaro baylanıslılıǵı dárejesin 
de ańlatadı. 
Insannıń kúnde-lik ámeliy iskerligi materiallıq hám ma‟naviy sohàlarda júz 
bergeni 
ushın mádeniyat da shártli túrde materiallıq hám ma‟naviy mádeniyatqa 
bólinedi. 
Materiallıq mádeniyat materiallıq islep shıǵarıw sohàsida miynet qılıp atırǵan 
kisiler 
iskerligin xarakterlasa, ma‟naviy mádeniyat adamlardı ma‟naviy islep shıǵarıw
boyınsha iskerligin ańlatadı. Lekin mına nárseni ayrıqsha ta‟kidlash zárúrki, 
hár 
qanday materiallıq mádeniyatda ma‟naviy mádeniyattı, hár qanday ma‟naviy 
mádeniyatda materiallıq mádeniyat o'a‟siri boladı. Basqasha aytqanımızda. 
materiallıq hám ma‟naviy mádeniyat biri-ekinshisiñiz yashay almaydı, biri-
ekinshisi 
menen dia-lektik baylanıslılıqta kórinetuǵın boladı. 
Ma‟naviy mádeniyat ìag'zini (yadrosın ) qádiriyatlar quraydı. qádiriyat
álleqanday hádiyse, waqıya yamasa zattıń ayriqsha ózgesheligi yamasa 
ózgesheligi emes, 
bálki onıń mánisi, óz gezeginde, bolmıstıń ol yamasa bul obiektiniń jasawı, 
ámeldegi bolıp turıwı ushın úshek ma‟nodagi zárúrli shárti bolıp tabıladı. 
qadri-yatlar insan
bisotida hár túrli mútajliklerdiń hám sezim-sezimlerdiń bar ekenliginen dárek 
beredi, átirapında júz bolıp atırǵan waqıyalardı, hádiyselerdi túrlishe 
bahalawları
ushın jay jaratadı. Mısalı, birovlar ushın oǵada qádirli, oǵada zárúrli 
áhmiyetke iye bolǵan ol yamasa bul hádiyse basqa birovlar ushın qadrsiz, sarı

---

 chaqalik áhmiyetsiz bolıwı múmkin. Tap sol sebepli de qádiriyatlardı
ápiwayı etip unamlı yamasa unamsız (áhmiyetsiz, áhmiyeti kemrek, salawatı
sezilmes), absolyut hám salıstırmalı, obiektiv hám subyektiv qádiriyatlarǵa 
bolıw
múmkin. Mazmunına qaray logikalıq, etik, estetik hám zatlar qádiriyatlarına
bolıw múmkin. Óz gezeginde, iygilikli, paydalı hám zárúrli qádiriyatlarǵa 
ajıratıw
múmkin. Sonıń menen birge, qádiriyat -larni: haqıyqattı, jaqsı islikti, 
gózzallıqtı ullılaytuǵın
qádiriyat -larga ajıratıw múmkin. 
Hár qanday qádiriyat da insan sana-sezimine jáne iskerliginiń mah-suli bolıp 
tabıladı. Basqasha
aytqanımızda, hár qanday qádiriyat adamlar tárepinen, ya‟ni adamlardıń
ájdadları tárepinen jaratıladı, basqa áwladları tárepinen ózlestiriledi, 
adamlardıń sana-sezimine jáne oyına sińip, ámeliy iskerligine qúdiretli stimul 
beredi, 
úlken social kúshke aylanadı. 
qádiriyatlar jámiyet sociallıq-ekonomikalıq, materiallıq -ma‟naviy 
rawajlanıwınıń
jemisi bolıp tabıladı, sol sebepli de qadri-yatlarda zamannıń sezimi, 
múmkinshilikleri, 
sol zamande jasaǵan adamlardıń arzıw-úmitleri, tilekleri, talap hám mútajlikleri 
óz ańlatpasın tabadı. Zamanlar ótiwi menen qádiriyatlardıń mazmunı hám 
ma‟nosi 
ózgerip baradı. Tap sol sebepli de qádiriyatlardıń tárbiyalıq áhmiyetine 
baha bergende konkret tariyxıy shárt-shárayatlardı mudami názerde tutıw zárúr. 
qádiriyatlar insannıń ármanları -tilekleri, niyetleri-úmitleri, bir sóz menen 
aytqanda, ideal retinde kórinetuǵın boladı. Tap sol sebepli de, ullı nemis 
filosofları v. vindelband, G. Rikkertlar o'a‟kidlaganidek, qádiriyatlar hesh 
qashan

---

 obiektke de, subyektga da baylanıslı bolmaǵan ǵárezsiz álemdi vujudga 
keltiredi. Bul álem mákan hám zaman nızam -laridan joqarı turadı. Sonıń 
menen birge, 
insaniyattıń ullı ma‟na-viy ǵáziynesi bolǵan qádiriyatlar hesh qashan
ózgermeydi, bálki M. SHeler, N. Gartman aytqanı sıyaqlı, insannıń qádiriyatlar 
haqqındaǵı qıyalları ózgeredi. Pútkil álem qádiriyatlar menen to'lib-toshgan 
boladı hám 
bolmısqa bárháma jańa ma‟no ato etedi. Sol sebepli de pútkil haqıyqatlıq
qádiriyatlardıń “ayriqsha kórgezbesi”dan ibarat esaplanadi. 
Hîzirgi zaman qádiriyatshunos ilimpazlarınıń pikirine kóre, qádiriyatlardıń da
ayriqsha nızamları bar. Bul nızamlar insan shıdamlılıǵıge bo'yso'nmaydi. 
qádiriyatlar
obiektiv álemdiń subyektiv in‟ikosi bolǵanı ushın adamlardıń ámeliy 
iskerligine óz ta‟sirini ótkeredi. Hátte adamlar turmıs tar-zini ózgertiredi. 
Tap sol sebepli de kisiler ózleriniń turmıs ádetlerin insaniyat
jaratqan qádiriyatlar talaplarına qaray ózgertirip baradılar. 
Ámeliyat øundan dárek berayotirki, qádiriyatlar jámiyet rawajlanıwı menen 
baylanıslı boladı hám hesh qashan odan sırtda yashamaydı. Tap sonıń
ushın da qádiriyatlar jámiyet ijti-moiy-ekonomikalıq, materiallıq -ma‟naviy 
rawajlanıwınıń jemisi bolıp, ol jaǵdayda zamannıń sezimi, múmkinshilikleri, 
adamlardıń
arzıw-úmitleri, tilekleri, talap hám mútajlikleri óz ańlatpasın tabadı. Zamanlar
ózgeriwi menen qádiriyatlardıń ma‟nosi hám mazmunı ózgerip baradı. Tap
sol sebepli de qádiriyat -larning tárbiyalıq múmkinshiliklerine baha bergende 
konkret tariyxıy shárt -sharayatlardı inabatqa alıw kerek. 
Shıǵıs oyshılları Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino qádiriyatlar
haqqında oy-óris júrgizgenlerinde, bárinen burın, insannıń ma‟naviy-ahloqiy 
pazıyletleri, páziyletleri, xosiyatlarini, insannıń psixik-ma‟naviy kámalati ushın
járdem beretuǵın ullı ǵáziynesin tushunganlar. Shıǵıstıń ullı oqımıslı Abu

---

 Rayhon Beruniydiń e‟tirof etiwishe, qádiriyatlar - bolmıstıń nomoddiy jaǵdayı
bolıp, adamlardıń turmıs -tárizi, mútajlikleri, mápleri, ármanları hám úmit-lari 
menen tikkeley baylanıslı boladı. Mısalı, adamlar turmıs formasındaǵı sheriklik, 
adamlardıń dushpanǵa qarsı birlesip gúres zárúriyatınan kelip shıqqan. Abu
Ali ibn Sino pikirine kóre, qádiriyat haqqında gáp ketsa, bárinen burın, 
insannıń qadrqimmati haqqında oylaw dárkar. Onıń tushutirishicha, insannıń 
qadri 
basqalar menen etken sherikligi, jaqsı insaniy pazıyletlerge umtılıwı, donoligi, 
basqalarǵa etken jaqsılıǵı menen o'lchanmog'i dárkar. 
Musulman Shıǵısı mámleketlerinde keń tarqalǵan diniy-filosofiyalıq ta‟limot 
sufizm kórinetuǵındalari da, qádiriyatlar degende insannıń salawatı, onıń
psixik-ma‟naviy jetik-ligiga qaray belgilenmog'i kerekligin qayta -qayta 
tákirarladilar. Atap aytqanda, sufizmning eń iri aǵıslarınan biri kubraviyada 
ta‟kidlanishicha, insannıń psixik-ma‟naviy jetikligin ańlatiwshı tiykarǵı
kriteryalar : toba, zuhd, tavakkul, qánaat, ońasha, dıqqat, taqat, muroqaba, 
yadlaw, kelisim 
esaplansa, sufizmning basqa bir aǵımı naǵısbandiyada jazilıwına qaraǵanda, 
insannıń psixik-ma‟naviy kámalatini ańlatiwshı kriteryalar xosh dar dem, názer 
bir 
qádem, sapar dar watan, awlaq jer dar konfrenciya, yodkard, bozgasht, 
názerdosht, vuqufi 
adadiy, vuqufi zamaniy, vuqufi kewiliy esaplanadı. Sufizm filosofiyasınıń ullı
kórinetuǵındalari Najmiddin Kubro, Ahmad Yassaviy, Abdu-holiq g'ijduvoniy, 
Aziziddin Nasafiy, Bahouddin Naǵısban-diy, Hoja Ahror valiy sıyaqlılar insan
ma‟naviy qádiriyatları -dıń tiykarında páklik, uyat, taqat-shıdam, qánaat, 
shıdam, 
beozor-lik, hokisorlik sıyaqlı insaniy páziyletlerdi qoyıwǵan. Joqarı -dagi 
pikirmulohazalardan kórinip turıptı, olda, qádiriyatlar ishinde eń ullıı, eń a‟losi 
insan bolıp tabıladı. Sebebi, insan hár qanday ma‟naviy baylıqlardıń èjodkori 
bolıp tabıladı. Tap

---

 sol sebepli de insannıń sana-sezimine jáne iskerligine baylanıslı bolmaǵan, 
odan
sırtda turǵan qandayda bir qádiriyat bolıwı múmkin emes. Insannıń salawatı, 
onıń jámiyettegi, mámleket degi, ja-moadagi, îiladagi poziciyasi, bárinen burın, 
onıń
joqarı ma‟naviy-ahloqiy jetikligi, professional ilmiy tájriybesi menen 
olshenedi. 
Sonday eken, qádiriyatlar óz mánisi, mazmunına qaray insan aqıl -ziyreklikin, 
ahloq-odobini, miynetke hadal, hújdan menen munasábetin, gózzal talǵam hám 
fizikalıq
kámalatni ullılaytuǵın qádiriyatlarǵa áo'linmog'i dárkar. qádiriyatlardı jámiyet, 
millet turmısındaǵı ornı, social xarakterine qaray milliy hám ulıwma insanıylıq, 
klasıy 
yamasa diniy, sonıń menen birge adamlardıń jası, professional qásiyetlerine tán 
qádiriyatlarǵa bolıw múmkin. Bazar ekonomikasına tiykarlanǵan jańa jámiyet 
qurılısı háwij alǵan mámleketimiz sharayatında, insan óziniń jeke-individual
qásiyetlerine tayanıwı, óz baxıtlı keleshekin óz qolı menen jaratılıwması 
haqqında
qayǵılanıwı, jámiyet hám mámleket mákemelerine emes, bálki óz qábiletine 
úmit 
bólewi, onıń qàdr-qımbatın belgileytuǵın tiykarǵı kriteryaǵa sheńberyotir. 
Insannıń salawatı, sha‟ni, or-ar-namısı, milliy namısı milliy qádiriyatlar
menen tikkeley baylanıslı. Milliy qádiriyatlar hár bir kisiniń tili, tariyxı, dini, 
ádebiyatı, san‟ati, úrp-ádetleri, úrp-ádetleri, bayramu-seyilleri, bir sóz menen 
aytqanda, materiallıq -ma‟naviy miyrasları, insaniy pazıyletleri, páziyletleriniń 
jıyındısı bolıp tabıladı. 
Milliy qádiriyatlar sol mil-latga tiyisli hár bir kisi tárepinen jaratılǵan, 
insaniylik, adamiylikka tán pazıyletler, páziyletler, xosiyatlarni milliy-
materiallıq miyraslar
ǵáziynesine qosqan úlesin ańlatiwshı ullı kórsetkish bolıp tabıladı. Milliy 
qádiriyatlar, 

---

 shubhasız, millettiń gúlleniwi yamasa daǵdarısı menen tikkeley baylanıslı 
boladı. 
Basqasha aytqanımızda, milliy qádiriyatlar millettiń ótken zamanı hám bugu-ni 
menen 
baylanıslı. Sol sebepli de “milliy qádiriyatlar millet rawajlanıwı menen 
rawajlanadı, krizisqa dús keliwi menen qadrsizlanadi. Sol sebepli de millet 
óziniń qádiriyatları -ni vujudga keltirip, olardıń ÿngi-jańa qırların hám 
táreplerin ısıwlashtirib, rawajlanıw processinde rawajlanıw -lashtirib turıwı 
ma‟nosida 
óz qádiriyatlarınıń haqıyqıy iyesi, mákan hám zaman degi ilgerilenbe 
háreketden 
ibarat ózgerisler processinde olardı ótken zamannan keleshekke tárep jetkezip 
baratuǵın eń tiykarǵı obiektdir” (Názerov q. Hákisiologiya. qádiriyatlar 
filosofiyası. 
Tashkent, 1998, 56 -bet). 
Milliy qádiriyatlar millet jaratqan materiallıq -ma‟naviy miyraslardı, atap 
aytqanda millet 
adamlarına tán barlıq insaniy pazıyletler, páziyletlerdi ótken zamannan búginge 
jetkeredi. 
Tap sol sebepli de milliy qádiriyatlardı saqlap -álpeshlewge hár bir millettiń 
ózi mas‟ul bolıp tabıladı. Hár qanday sharayatta da, mısalı qandayda millet 
azat, párawan
bolǵanında da, qullik, hákimniń qol astındaǵılıq iskenjesine túsip qalǵanda da, 
ol jaǵdayda milliy qádiriyatlardı saqlap qalıwı ushın ishki múmkinshilik 
ámeldegi boladı. 
Milliy qádiriyatlar kisiler tariyxıy birligin ta‟min-laydigan etnik mákanda
qáliplesedi hám hár túrli sırtqı kórinislerde kórinetuǵın boladı. Adamlardıń 
sana-sezimine jáne 
iskerligine óz ta‟sirini ótkeredi. Adamlardıń kúndelik turmıs formasında, 
olardıń

---

 materiallıq hám ma‟naviy mútajliklerinde, máplerinde qızıǵıwshılıq -larida 
ayqın kózge 
taslanadı. Sonıń menen birge, milliy qádiriyatlar bir orında qatıp qalmaydı, 
tariyxıy
rawajlanıw processinde ózge-rib, rawajlanıwlasıp baradı. Jańasha mazmun hám 
jańasha formaǵa kiredi. 
Milliy qádiriyatlar ótken zamannan búginge tárep háreketde bolǵan process 
bolıp tabıladı. 
Sol sebepli de milliy qádiriyatlar ájdadlardan áwladlarǵa ótip tóredi. Óz 
gezeginde, ájdadlardı áwladlar menen baylaw kópir qural wazıypasın atqaradı. 
Milliy qádiriyatlar millettiń etnik qásiyetleri hám etnik mákanı menen 
baylanıslı
boladı. Lekin milliy qádiriyatlar tek sol millet jasap atırǵan etnik mákanda
iskerlik kórsetedi, odan sırtda chiqa almaydı, dep bolmaydı. Milliy 
qádiriyatlar etnik mákannan shıǵıp, basqa millet qádiriyatları menen 
qosılibqorilib turadı. Tap sol sebepli de milliy qádiriyatlar hár bir millettiń 
ayriqsha qádiriyatların, ulıwma insanıylıq qádiriyatlar menen baylaw halqa 
bolıp tabıladı. 
Sonday etip, milliy qádiriyatlar, hár bir millettiń ayriqsha qásiyetleri, 
ózgeshelikleri, belgileri, belgilerin ańlatiwshı filosofiyalıq túsinik bolıp, sol 
millet 
basıp ótken social rawajlanıw processinde qáliplesken milliy materiallıq 
miyraslar
ǵáziynesine qosqan úlesin, úlesin ańlatadı. Tap sol milliy ayriqshalıq, 
ózine uyqaslıq, millet madani-yatida, ádebiyatında, san‟atida, tilinde, dininde, 
tariyxıy
yad -sida, jasaw islew hám pikirlew formasında, úrp-ádetlerinde, súwret -
markalarında, 
bayramu-seyillerinde óz ańlatpasın tabadı. Milliy qádiriyatlar milliy ma‟naviy 
mádeniyat ańlatpası bolıp, hár bir millettiń insaniylik ǵáziynesine qosqan
múnásip úlesiniń tuwındı bolıp tabıladı. 

---

 Milliy qádiriyatlardıń íyegizini úrp-ádetler, úrp-ádetler, bayramu-seyiller 
quraydı. Ózbek milliy qádiriyatları mazmunında adamgershilik ideyaları
jatadı. Uzaq tariyx dawamında ózbeklerdiń óz-ara munasábetlerinde, kúndelik 
turmıs formasında óz-ara sheriklik hám muńlaslıq, wapalılıq hám óz-ara 
húrmet, biribiriga súyeniw hám jaqsı qońsılasshılıq, bala -janlıq hám ata-anaǵa 
húrmet, mehroqibat hám sadıqlıq hár tárepleme e‟zozlanib kelinedi. Bunday 
insaniy pazıyletler, 
páziyletlerdiń qàror tabıwında, shubhasız islam mádeniyatınıń ta‟siri bar. 
Sebebi 
ózbekler bir neshe ásirlerden berli e‟tiqod etip kelgen islam mádeniyatınıń
hasası esaplanǵan “qur‟onu Saqıy” hám “Ádisu Sharıf” qaǵıydalarında da 
insannıń
insaniy pazıyletleri, páziyletleri eń joqarı qádiriyat retinde hár tárepleme 
ullılanǵan, 
tap sol jaǵday ózbek milliy qádiriyatları ulıwma insanıylıq qádiriyatlar menen 
tezirek 
uyqaslasıwı ushın real múmkinshilik jaratadı. Óz gezeginde tap sol jaǵday 
milliy 
qádiriyatlarimizni tezirek tikleniwi ushın ishki stimul berayotir. 
Milliy qádiriyatlardı qayta tiklew - olarǵa házirgi zaman civilizatsiyası 
talaplarına
uyqas jańa mazmun ato etiw bolıp esaplanadı. Tap sol sebepli de Ózbekstan
mámleket ǵárezsizligine jetiwi menen mámleketimizge házirgi zaman 
civilizatsiyası
talaplarına juwap beretuǵın ulıwma insanıylıq demo-kratik qádiriyatlar 
xalqımız turmıs
tárizine kirip kela basladı. 
Ózbekstan mámleket ǵárezsizligine jetiwi menen mamla-katda tınıshlıq, 
tatıwlıq, turaqlılıqtı jáne de bekkemlew maqsetinde jáhándıń abroylı
shólkemleri menen sheriklikti jolǵa quydi. Tınıshlıq, milletleraro tatıwlıq, 
turaqlılıq, mámleketlikleraro óz-ara sheriklikti úzliksiz jetilistiriw mámleket 

---

 siyasatı dárejesine kóterildi. Respublika húkimeti-dıń ǵayratı menen 1995 jıl
15-16 sentyabrde Tashkentte Oraylıq Aziyada qawipsizlik hám sheriklik 
máselelerine arnalǵan xalıq aralıq seminar -jıynalısın bolıp ótkenligi, 1995 jıl
10 -11 oktyabrda Ózbekstan hám Tadjikistan húkimet-larini regionlıq 
qawipsizlikti 
bekkemlew máselelerin birgelikte talqılaw etilgenligi pikirimizning 
tastıyıqı bolıp tabıladı. 
Oraylıq Aziyada qawipsizlik hám sheriklik máselelerine arnalǵan xalıq aralıq
seminar -keńesde BMT, YEXHT, MDH, Islam konferensiyası shólkemleri 
delegatsiyalari, BMT Qawipsizlik keńesine a‟zo mámleketler, Oraylıq Aziya
mámleketleri wákilleri, sonıń menen birge, regionǵa tutas mámleket-lar 
delegatsiyalari
jámi 31 mámleket, 6 xalıq aralıq shólkem qatnastı. Bul seminar -keńes regionda
qawipsizlik hám turaqlılıq sistemasın ornatıw jáne onı ámelge asırıw jolında, 
Oraylıq Aziya mámleketleri hám xalıqları ushınǵana emes, bálki bul regionǵa
shegara qatar úlken aymaq ushın da júdá zárúr bolǵan sheriklikti rawajlandırıw
ushın bekkem tıykardı qáliplestiriwde, túrli pikir hám jantasıwlardı júzege 
shıǵarıw hám olardı bir-birine jaqınlastırıwda, sonıń menen birge regionda
demokratiyalastırıw procesin tezlestiriwde, insan huqıqla -rini hár tárepleme 
qorǵawda úlken áhmiyetke iye boldı. 
Keleside tınıshlıq, tatıwlıq, párawanlıqtıń âujudga keliwi tekǵana milliy hám 
ulıwma insanıylıq qádiriyatlardıń ìushtarakligini ta‟minlayotir, bálki 
mámleketimizde 
jasawshı barlıq xalıqlardı, milletlerdi halqaro jámiyetshilik menen 
birlestiruvchi 
qural bolıp tabıladı. Adamgershilik, jaqsılıq, alagólek-lik sıyaqlı ulıwma 
insanıylıq qádiriyatlardı
qabıl etken hám birgelikte bóliw kórgen mámleketgine, xalqgina dúnya
xalıqlarına jaqın hám túsinikli bolıwı, jáhán jámiyetshiligine qabıl etiliwi 

---

 múmkin. Tek olar menen teń haqılı, óz-ara mápli munasábetler ornatıwı
múmkin. Tap sol jaǵday óz gezeginde milliy qádiriyatlardı ulıwma insanıylıq
demokratiyalıq qádiriyatlar menen uyqaslasıw procesin tezlestiredi. 
Milliy hám ulıwma insanıylıq qádiriyatlardı uyqaslasıp baratırǵanlıǵın, 
ǵárezsizlik jıllarında Ózbekstanda payda bolǵan puqaralardı tınısh, totuv 
jasawǵa, turaqlılıqqa umtılıwında da ayqın kóriw múmkin. Keleside 
tınıshlıq, milletleraro tatıwlıq, turaqlılıq Ózbekstanda jasawshı barlıq xalıqlar, 
milletler, xaliqlardiń áuyuk sociallıq-siyasiy qádiriyatına aylanıp atır. 
Juwmaq etip aytatuǵın bolsaq, qádiriyatlar ma‟naviy mádeniyat menen 
baylanıslı
fenomen bolıp, quramalı tipologiyaga iye. Milliy hám ulıwma insanıylıq 
qádiriyatlar
áne sol tipologiyada ayriqsha orınǵa iye. Olar shaxsqa qúdiretli tárbiyalıq ta‟sir 
kórsetedi, sebebi de milliy, de ulıwma insanıylıq qádiriyatlar insaniyat 
ma‟naviy rawajlanıwında erisilgen tabıslar konsent-ratsiyasi bolıp, shaxs social 
túsine sezilerli ta‟sir kórsetetuǵın faktor esaplanadı.