|
54 Mavzu: O‘yinlarning tasnifi
Reja:
1 O‘yinlarning tasnifi
2 Harakatli o‘yinlarning variantlari
3 Harakatli o‘yinlar va maxsus tanlangan mashqlar
Maktabgacha yoshdagi bolalarga mo‘ljallangan o‘yinlar-
ning turli tavsiflari mavjud.
O‘yinlar mazmuniga ko‘ra quyidagilarga bo‘linadi: qoidali
harakatli o‘yinlar va sport o‘yinlari. Sport o‘yinlarida eng
avvalo maktabgacha yoshidagi bolalarning yosh xususiyatlari
hisobga olinadi, shuning uchun faqat ular bob sodda biroq
harakat texnikasi quyidagilari o‘yini tashkil etishning haqiqiy
elementlari tanlanadi. Shu tufayli o‘yin omillari bolalarda
katta kishilarda bo‘lganidek, jismoniy va asabiy zo‘riqish
uyg‘otmaydi. Ayni paytda ular bolalarda harakatlarning
maqsadga intilganini qunt, intizomlilik, o‘rtoqlik va mas’uliyat
hissini sportga muhabbatni tarbiyalaydi.
Harakatli qoidali o‘yinlarga syujetli va syujetsiz o‘yinlar
kiradi. Sport o‘yinlariga voleybol, basketbol, badminton, stol
tennisi, futbol, xokkey kiradi.
Syujetli harakatli o‘yinlar hayotiy va afsonaviy epizodlarni
shartli shaklda aks ettiradi. Bolalarni ijodiy amalga oshiriladi-
gan o‘yin obrazlari jalb etadi.
Syujetsiz harakatli o‘yinlar bolalar uchun qiziqarli bo‘lgan,
tushunarli, maqsadga erishishda ularga yordam beruvchi
harakatli o‘yin topshiriqlardan iboratdir. Ular ham o‘z navbatida
yugurib o‘tish, quvlashmachoq va hokazolar turidagi o‘yinlar
musobaqa elementlari mavjud o‘yinlar (kimning zvenosi tezroq
saflanadi. Kim o‘z bayroqchasiga tezroq yetib bora oladi va
h.k.) murakkab bo‘lmagan o‘yin–estafetalar (kim to‘pni tezroq
uzatdi), buyumlar (to‘plar, chambaraklar, arg‘imchoqlar,
keglilar) bilan bajariladigan o‘yinlar, harakat mazmuniga ko‘ra
farqlanadigan o‘yinlar (ko‘p qo‘llaniladigan harakat turi –
yugurish, sakrash, uloqtirish va h.k.).
Shuningdek, kichik yoshli bolalarga o‘yin ermaklari
(chapak- chapak, shoxli echki va boshqalar) ham mavjud.
Sport o‘yinlari bolalar bog‘chalarining katta va maktabga
tayyorlov guruhlarida sport o‘yinlarini o‘tkaziladi. Ular
bolalar musobaqa o‘yin estafetasi elementlari mavjud harakatli
o‘yinlarni uyushgan holda o‘ynaydigan va harakatli o‘yinni
mustaqil tashkil etadigan bo‘lganda asta-sekin joriy etiladi.
Sport o‘yinlari harakatli o‘yinlardagidan ko‘proq o‘zini tuta
bilishi uyushqoqlikni kuzatuvchanlikni muayyan harakat
texnikasini harakatining tezkor reaksiyasini egallashni talab
qiladi.
Sog‘lomlashtirish ta’limi va tarbiyaviy vazifalarning birligi,
ular yordamida hosil bo‘ladigan emotsional ko‘tarinkilik,
harakatlarni takomillashtirish mumkinligi, u yoki bu o‘yinni
birlashtirib tuiuvchi belgi hisoblanadi. Biroq, agar harakatli
o‘yinlarda bolalar ijobiy tashabbus ko‘rsatgan holda turli
harakatlardan foydalansalar, sport o‘yinlarida harakatlarning
bir qator chegaralanganligi kuzatiladi. Bu mazkur o‘yinning
o‘ziga xos xususiyati va harakat faoliyati texnikasining aniqligi
bilan belgilanadi. Sport o‘yinlarida qatnashuvchilar soni aniq
belgilanadi, ularning vazifalari taqsimlangan o‘yin muddati
vaqti chegaralangan bo‘ladi. O‘yinlarni o‘tkazish shartlari
maxsus tayyorlangan joyni, belgilangan maydonchani va
tegishli jihoz va inventarlarni talab qiladi.
Sog‘lomlashtirish ta’limi va tarbiyaviy vazifalarning birligi,
ular yordamida hosil bo‘ladigan emotsional ko‘tarinkilik,
harakatlarni takomillashtirish mumkinligi, u yoki bu o‘yinni
birlashtirib tuiuvchi belgi hisoblanadi. Biroq, agar harakatli
o‘yinlarda bolalar ijobiy tashabbus ko‘rsatgan holda turli
harakatlardan foydalansalar, sport o‘yinlarida harakatlarning
bir qator chegaralanganligi kuzatiladi. Bu mazkur o‘yinning
o‘ziga xos xususiyati va harakat faoliyati texnikasining aniqligi
bilan belgilanadi. Sport o‘yinlarida qatnashuvchilar soni aniq
belgilanadi, ularning vazifalari taqsimlangan o‘yin muddati
vaqti chegaralangan bo‘ladi. O‘yinlarni o‘tkazish shartlari
maxsus tayyorlangan joyni, belgilangan maydonchani va
tegishli jihoz va inventarlarni talab qiladi.
faqat o‘yinni rang-baranglashtirish, bolalarning unga nisbatan
qiziqishini saqlab turish uchungina emas, balki pedagogik
vazifalar harakatlari takomillashtirish birmuncha murakkab
o‘yin harakatlari qoidalarini bajarishda o‘yin vaziyati
sharoitining o‘zgarishi asqotadigan jismoniy sifatlarni
tarbiyalash uchun ham zarur. Ular bolalardan muayyan aqliy
va jismoniy kuchli va shu bilan birga o‘yinga nisbatan ortib
boruvchi qiziqishni talab qiladi.Harakatli o‘yinlar va maxsus tanlangan mashqlar munosabati. Harakatli o‘yinlar maxsus mashqlarga o‘zaro bog‘liqdir. Harakat ko‘nikmalarini takomillashtirishga uchinchi bosqichda bolaning ko‘nikmani ijodiy qo‘llay olishiga tayyorligi bilan xarakterlanadigan o‘ziga xos jarayonning davomi sifatida qarash lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
