1. Pulning kelib chiqishi,mohiyati va zaruriyati

78.Tijorat banklari balansining qisqacha mazmuni 
Tijorat banklarining balansi ikki qismdan iborat bo’ladi: Aktiv va 
Passiv Bank passivlari tarkibiy jihatdan va iqtisodiy mazmuniga 
ko’ra bankning o’z mablag’lari va uning majburiyatlaridan 
tashkil topadi. O’z navbatida bank majburiyatlari iqtisodi
mazmuniga ko’ra ikkiga bo’linadi: jalb qilingan va qarz 
mablag’larga, demak bank passivlari:
1. Bank kapitali;bankning o’z mablag’lari 
2. Jalb qilingan mablag’lar; qarz mablag’laridan iborat Bank 
aktivlarini iqtisodiy mazmuni tarkibiga ko’ra bir necha qismlarga 
ajratish mumkin. Bunda aktivlarning muddatiga ko’ra yoki 

---

likvidliligiga ko’ra ma’lum tarkibiy qismlarga ajratish mumkin. 
Aktivlarni likvidliligiga ko’ra quyidagi uch guruhga ajratish 
mumkin:
1. Yuqori likvidlilikka ega bo’lgan aktivlar;
2. O’rtacha likvidlilikka ega bo’lgan aktivlar;
3. Likvidliligi past bo’lgan aktivlar.
Tijorat bankining balansi shu bank resurslarining ahvolini, 
bularni shakllantirish manbalarini, shuningdek hisobot davrining 
boshidan ohirigacha bo’lgan bank faoliyatining moliyaviy 
natijalarini pul bilan ifodalab ta’riflab beradi. Balansdagi 
ma’lumotlarni tahlil qilib chiqish yo’li bilan banklarning ma’lum 
davr ichidagi faoliyatini har tomonlama bilib olsa bo’ladi. 
Balansning tahlili bankning o’ziga tegishli mablag’lari qay tariqa 
o’zgarib borayotganligini, bank aktivlarining tarkibi va ularning 
qaysi tomonga qarab o’zgarayotganini, bankning likvidlilik va
to’lovga layoqatlilik ko’rsatkichlari darajalarini bilish imkonini 
beradi. 
79.Tijorat banklarining faoliyat mexanizmi 
80.Tijorat banklarining investitsion faoliyati va siyosati 
Tijorat banklari aktiv operatsiyalarining yana bir turi fond 
operatsiyalaridir. Turli qimmatli qog’ozlar uning obekti bolib 
xizmat qiladi. Banklarning qimmatli qog’ozlar boyicha 
operatsiyalarining ikki turi koproq qollaniladi. Bolar qimmatli 
qog’ozlarni kreditning taminlanganligi uchun qabol qilish yoli 
bilan ssudalar berish va ularni bank tomonidan oz hisobiga sotib 
olish yoli bilan operatsiyalar otkazish. Qimmatli qog’ozlar 

---

taminoti boyicha ssudalar ularning toliq bozor kursi qiymati 
boyicha emas, balki ularning malum bir qismi (6080%) boyicha 
beriladi. Qimmatli qog’ozlar soxta kapitalni ifodalasada, ular 
boyicha ssudalar haqiqiy tovar ishlab chiqarish bilan bog’langan 
jarayonga xizmat qiladi. Bundan tashqari, qimmatli 
qog’ozlardagi bank investitsiyalari ham mavjud bolib, bu holda 
bank turli emitentlardan qimmatli qog’ozlarni sotib oladi va bank 
qimmatli qog’ozlar portfeli vujudga keladi. Bank tomonidan 
qimmatli qog’ozlarning xarid qilinishidan maqsad – bu qimmatli 
qog’ozlarni keyinchalik qayta sotish yoki kapitalning ozoq 
muddatga qoyilishi yo`li bilan foyda olishdan iborat.