1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
237 
ko‘paytirilganda ularning uzunliklari 860 nm (Marburg virusiniki) va 1200 nm 
(Ebola virusiniki). 
Virionlar spiral simmetriyadagi ribonukleoproteinga ega, hujayra plazmatik 
membranasidan kelib chiqadigan qobiq bilan tig‘iz birkadigan murakkab 
nukleokapsid, uzunligi 10 nmli peplomerlar bilan qoplangan. Diametri 50nmli 
nukleokapsid va uning ichidagi 20 nmli o‘qli boshliqda joylashadi, spiral davri 5 
nm ga ega. Virioning suzish zichligi 1,14gr/ml. Virion bir molekula chiziqlik bir 
zanjirlik (—) RNK bo‘lib, o‘lchami 19,1 tn, u yuqumlikga ega bo‘lmagan va u 
RNK genomlik negativ qutublik viruslarning eng yirigidir. 
Filoviruslar genomi 7ta oqsil sintezini kodlantiradi. 
Filoviruslar hujayra ekmalarida yaxshi ko‘payadi. Masalan Veroda juda tez 
sitoplazmatik kiritma tanachalar hosil qilib sitopatik o‘zgarishlar qo‘zg‘atadi. 
Transkripsiya bir promoter saytdan boshlanadi, u virus genomini 3'-oxirida 
joylashgan. Natijada monotsistron mRNK hosil bo‘ladi, ya’ni har bir oqsilga 
ayirim mRNK mos keladi. Natijada mRNK promoterga yaqinroq joylashgan 
genlar bilan kodlantiriladi, uzoqdagilar esa kamroq kodlantiriladi. Genlarni 
ekspressiyasi natijasida ko‘plab struktura oqsillari hosil bo‘ladi. Ulardan 
nukleoproteinlar va kamroq miqdorda RNK-polimeraza oqsili sintezlanadi. 
Virioni etilishi nukleokapsidni kurtaklanishi bilan glikoprotein peplomerlari 
yig‘ilgan joyda sodir bo‘ladi. 
Ebola virusi 
Ebola virusi eng qo‘rqinchli virus bo‘lib u bilan kasallanganlarni 90 foyizi 
nobud bo‘ladi. Ebolani beshta turi tarqalgan: Zair, Sudan, Kot-d'Ivuar, 
Bundibudjio va Reston. Katta epidemiyalar patogenligi yuqori bo‘lgan Zair, 
Sudan va Bundibudjio bilan bog‘liqdir. Bu yangi ochilgani tur bo‘lib, 2007 
yildagi epidemiya shu virus turi bilan bog‘liq.
Bu kasallik gemorragik bezggak kasalliklariga kiradi, unda ichki va tashqi 
qon ketishlar bo‘ladi, hamda holsizlanish, mushak va bosh og‘rish kabi 
simptomlar kuzatiladi. So‘ngra qusish, diareya, toshmalar paydo bo‘ladi, buyrak 
va jigar funksyalari buzilishi kuzatiladi. Letallik 53-90 foyizni tashkil qiladi. 
Ebola bezgagiga qarshi samarali davo hozircha yo‘q. 
Ebolani tabiiy rezervuarlari Afrikaring nam o‘rmonlarida, Tinch okeanning 
g‘arbiy qismi rayonlarida deb hisoblanadi. Ammo kasallikni ildizi qaerdaligi 
hozircha mavxumligicha qolmoqda. Ebola Kongo respublikasi va shunga yaqin 
xududlarda shimpanze, gorilla va antilopalarni murdalaridan ajratilgan. Ammo 
bu hayvonlar ham asosiy rezervuar hisoblanmaydi, balki kasallatirish 
jarayonidagi zanjirni bir halqasi xolos, deb xisoblashmoqda. Ba’zi fikrlarga 
qaraganda ko‘rshapalaklar tropika o‘rmonlarida kasallikni manbai bo‘lishi 
mumkin, chunki ular laboratoriya sharoitida kasallantirilganda ular tirik qolishdi. 
Bu hozircha gipoteza xolos. Odam kasallardan ajratiladigan biologik 
suyuqliklardan (qon, organizmdan ajralgan har xil ajratmalar) kontakt vaqtida 
kasallikni yuqtirishi mumkin. YAna boshqa manba bu kasallikni ovqatlardan 
yuqishidir. Fekaliylardagi Ebola virusi qondagiga qaraganda o‘ta havfli 
hisoblanadi. 

---