1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

.
XX asrda bu virus ta’sirida uchta 
pandemiya bo‘lib o‘tgan: 1918-19 y., 1957 y.
 
va 1968
 
yillar. Buning eng havflisi 
“
ispanka
” bo‘lib, 1918-1919 yillarda 50-100 million kishining hayotiga zomin 
bo‘lgan. Bu kasallik hozirgi kunda Er sharining barcha hududlariga tarqalibgina 
qolmasdan, Arktika kengliklari va Tinch okeani orollariga ham etib borgan. 
Gripp virusining “cho‘chqa” ,”odam” va “parranda” shtammlarining 
genetik hosilasi N
1
N
1
shtammidir (48-rasm). 
 
48-rasm. Cho‘chqa organizmida A/N
1
N
1
shtammining hosil bo‘lishi 

---

 
 
241 
N
1
N
1
gripi Kanada va Turkiyada yuzlab odamlarni kasallantirdi va bugungi 
kunda Daniya, Shvetsariya, Ukraina va Rossiyaga ham etib keldi. Rossiyada 
ushbu virus tufayli ko‘plab odamlarning kasallanishi kuzatildi. Butun dunyo 
sog‘liqni saqlash komitetining 2009 yil avgust oyi hisobotiga asosan bu 
kasallikning tarqalishi quyidagi xaritada ko‘rsatilgan (49-rasm).
49-rasm. 2009 yilda H
1
N
1
gripi bilan zararlangan mamlakatlar xaritasi (qizil rang 
- virus tarqalgan hududlar) 
Masalan, 
1918 yilda “ispanka” deb nomlangan gripning pandemiyasi 
bir chekkadan odamlarni yalpi kasallantira boshladi
. Bemorlarda kislorod 
etishmaslik alomatlari kuzatilib, o‘pkaning xavfli shamollashi paydo bo‘ldi va bir 
yarim yil ichida dunyoning barcha davlatlariga tarqaldi. Milliarddan ko‘proq 
aholi bu virusdan kasallandi. Kasallik natijasida 20 milliondan ortiq aholi nobud 
bo‘ldi. To‘rt yil davom etgan birinchi jahon urushida ham buncha ko‘p odam 
o‘lmagan edi. Gripp virusi natijasida o‘lim bilan tugashi ancha kam deb 
hisoblanadi, ammo gripp bilan kasallanganda o‘pka va yurak qon-tomir 
kasalliklari sababli o‘lim ko‘payadi. Gripp bilan kasallanmaganda bunday 
bemorlar uzoq muddat yashashlari mumkin edi. Bu xavfli va makkor virus bilan 
bir necha yillardan buyon kurash olib boriladi. Ammo uning ko‘p sirlari hamon 
yashirinligicha qolmoqda. Vaksinatsiya kasallikni bir yarim - ikki barobarga 
kamaytirdi. Ba’zi yillari esa uning samaradorligi nolga aylandi. Orttirilgan 
immunitet keyingi gripp epidemiyalaridan qutqara olmadi. Virus qaerdan keladi 
va epidemiyalar orasidagi muddatda u qaerda berkinib yotadi? Nima sababdan 
har gal virus o‘z xususiyatini o‘zgartiradi va odam immunologik to‘sig‘ini chetlab 
o‘tadi? Bu muammoning echimi zamonaviy virusologiyaning kun tartibidan 

---