1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 

---

 
 
128 
Produktiv infeksion jarayonining umumiy tavsifi. 
Viruslarni ajratish va miqdoriy aniqlashning asosiy prinsiplari. Viruslarni 
miqdoriy aniqlash uchun har xil mezonlarni ishlatish mumkin. Agar biz birorta 
virus preparatiga ega bo‘lsak, undagi viruslar miqdori fizik viruslar birligi yoki 
yuqumli virus birliklari bilan belgilanishi mumkin. 
Fizik virus birligi
deganda virus zarrasi - virionni tushuniladi. Uni 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri aniqlanadigan usulda ajratiladi, masalan elektron mikroskop 
usulida. Ammo odatda virus populyasiyasi elektron mikroskopda qanchalik bir 
turda bo‘lsa ham, ularni oz qismigina yuqumlilikka ega bo‘ladi. 
Fizik virus zarralari va yuqumli virus zarralari
orasidagi bu farq hayvon 
viruslarida yaqqol ko‘rinadi, o‘simlik viruslarida esa bundan ham farq katta 
bo‘ladi. O‘simlik viruslarida yuz mingdan yoki milliontadan bir - biridan farq 
qilmaydigan zarralarni bittasigina yuqumlilikka ega bo‘ladi. Shuning uchun 
elektron mikroskop natijalariga asoslanib virus yuqumliligi haqida fikr yuritish 
mumkin emas.
Viruslarni 
aniqlashda 
spetsifik 
xo‘jayin-hujayrani nobud qilish 
xususiyatiga ega usullar viruslarni aniqlashda keng tarqalgan. Odatda virusli 
materialni suyultiriladi, masalan, 10
1
, 10
2
, 10
3
va h. marta, so‘ngra uning ma’lum 
hajmi (miqdori) sezgir sistemaga yuqtiriladi.
Sezgir sistema
sifatida har xil ob’ektlar ishlatiladi:
O‘simlik viruslari
uchun o‘simlik bargi bo‘lib, unga maxsus usul bilan virus 
suspenziyasi yuqtiriladi. Virus zarralari o‘simlik hujayrasida ko‘payadi, qo‘shni 
hujayralarga yuqadi, sekin asta virus ko‘plab barg yuzasini egallaydi va oxirida 
ko‘zga asbobsiz ko‘rinadigan