1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

nekroz
hosil bo‘ladi yoki boshqa to‘qimalarning 
mahalliy zararlanishi kuzatiladi.
Bakteriofaglarni
miqdoriy aniqlash uchun o‘rganayotgan materialni 
maxsus suyultirilgan miqdori bu fagga sezgir bo‘lgan mikroorganizm bilan, 
so‘ngra eritilgan agar oziqa muhiti bilan aralashtiriladi, olingan aralashmani Petri 
kosachasiga quyiladi va 37
o
S da inkubatsiya qilinadi. Bu vaqt ichida 
mikroorganizmlar ko‘payadi va likopchada bir tekis gazon hosil qiladi. 
Gazonning qaysi qismida fag zarrasi bo‘lsa, ular avval bir bakteriya hujayrasini 
kasallantiradi va uning avlodlari qo‘shni hujayralarga o‘tadi, sekin-asta bu 
jarayon katta xududni egallay boshlaydi. Virus bilan kasallangan hujayra 
parchalanadi (lizis bo‘ladi). YUqumli fag bo‘lgan qismda bakteriya koloniyalari 
yo‘qolgani uchun yorug‘-tiniq joy hosil bo‘ladi, uni 
negativ koloniya, steril dog‘ 
yoki blyashka
deb nomlanadi. SHunday negativ koloniyalar soni yuqumli fag 
miqdorini ko‘rsatadi.
Hayvon va odam viruslarini
ham shunga o‘xshash usullar qo‘llaniladi. Bu 
holatda gazon sifatida bir qavatli hujayra ekmalari (kultura) yoki agardagi hujayra 
suspenzilari ishlatidi. Blyashkalarni yaxshiroq kontrastlash uchun maxsus 
bo‘yoqlar bilan bo‘yaladi. Ammo hamma viruslar ham blyashka hosil 
qilavermaydi. Bunday holatlarda sezgir sistema sifatida virusga sezgir bo‘lgan 
probirkalar tagida o‘stirilgan hujayra kulturalari (ekmalari) ishlatiladi. Virus 

---

 
 
129 
borligini ma’lum vaqt inkubatsiya davrini o‘tkazilgandan so‘ng hujayraning
degeneratsiya bo‘lishi hisobiga olinadi (sitopatogen ta’sir).
12-rasm. O‘simlik viruslari hosil qilgan mahalliy nekrotik 
jarohatlari : 
a-
Nicotina glutinosa
o‘simligi bargidagi tamaki mozaikasi 
virusi; 
b
-
N.glutinosa dagi pomidor mozaikasi virusining alomati (nekroz); v- 
pomidor pakanaligi virusining alomatlari 
(virus kustistoy karlikovosti tomatov) 
Nicotina glutinosa. g
-doirasimon dog‘lanish virusining (virus kolsevoy 
pyatnistosti) na 
Nicotina tobacum o‘simligidagi alomatlari
. (1 )
 

---