1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
108 
kattalashtirilishi — 250000. RNK ning oqsil subbirliklardan ajralib qolgan 
ipini ko‘rinishi, platina bilan changlatilganlarini va ajralib xolis qolgan 
uchastkalarini ko‘rinishi. 
 
 
Virus oqsilini repolimerizatsiyasi (Ilova, 20-22-rasm) 
A-oqsil neytral muhitda eruvchanlik, serologik xususiyatlarini saqlaydi va
ma’lum sharoit yaratilganda tayoqchasimon shakldagi agregatlarni hosil qiladi. 
Ular RNK si yo‘q TMV ga o‘xshash bo‘ladi. Repolimerlangan oqsil 
proteazalarga chidamli bo‘ladi. Uni elektr maydonidagi harakati xuddi 
virusnikiga o‘xshash bo‘ladi, A-oqsilni ellektr maydonidagi harakati 
virusnikidan ancha farq qiladi. Oqsil molekulalarini spiralsimon joylashishida 
ba’zi zaryadlangan monomerni ustida bo‘lgan zaryadli guruhlar spiralni 
shakllanishida yashirinadi (maskirovkalanadi). Shundan ma’lumki intakt TMV ni 
zaryadi A-oqsilini zaryadidan farqlanadi. Repolimerni tarkibida RNK ni yo‘qligi
uni stabilligini pasaytiradi. 
TMV ning oqsil molekulasini repolimerizatsiyalanish fenomeni biologiyada 
juda noyob hodisadir. 
SHunday qilib, toza virus zarrasini dezintegratsiya qilib uni molekulyar 
tuzilishini, olingan oqsil monomerlaridan o‘z-o‘zini tiklash prinsipida virus 
oqsillarini repolimerlarini olish mumkin. Bunda ular orasidagi farqlar va 
o‘xshashliklar haqida to‘la ma’lumotlarni bilish mumkin.
(Ilova, 
18-
20rasm). 
 
 
 
? Savollar 
1. Viruslarni morfologiyasiga asosan nechta guruhi bor? 
2. Tayoqchasimon virus guruhlariga misollar keltiring va ta’riflang; 
3. Ipsimon virus guruhlariga misollar keltiring va ta’riflang;
4. Sferasimon virus guruhlariga misollar keltiring va ta’riflang;
5. Ipsimon virus guruhlariga misollar keltiring va ta’riflang.
6. Tuxumsimon (cho‘zinchoq oval) virus guruhlariga misollar keltiring va 
ta’riflang;. 
7. Kolbasimon virus guruhlariga misollar keltiring va ta’riflang;
8. Murakkab virus guruhlariga misollar keltiring va ta’riflang. 
9. Har xil shaklli viruslarning o‘lchamlari o‘lchamlari va ularni qiyosiy 
tariflang va ularni qaysi birida prokariotlarni va viruslarni xususiyatlari 
mujassamlangan? 
10. Gram musbat bo‘yaladigan viruslarni ochilishi va ularni gram bo‘yicha 
bo‘yalishi ulardagi qaysi moddani borligidan darak beradi? 
11. Minimal yoki oddiy viruslarni tuzilishini tamaki mozaikasi virusi misolida 
tushuntirib bering. 

---