1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

6. Karotoshkani U-virusi 
(KUV) 
a) Tomatdagi simptomlari tomirlarining oqarishi (rangsizlanishi), 
"krapchatost", so‘ngra tomirlarni to‘q-yashil hoshiyaga ega bo‘lishi. 
Ba’zan simptomlari aniq bo‘lmasdan keyinchalik yo‘qolib ketadi. 
b) Indikator o‘simliklaridagi simptomlari 1-jadvalda berilgan. 
v) Virusni fizikaviy xususiyatlari: XTFY-55 - 60°S; O S M - 1:1000-1:8000 
g) Serologiya analizi tomchi usulida bajariladi. 
d) Mikroskop yordamidagi tadqiqotlar: virus zarrachalari ipsimon shaklli, 
uzunligi - 756 nm 
7. Beda mozaikasi virusi 
a ) Tomatdagi simptomlari: bargning har xil jadallikdagi mozaikasi, 
o‘tkazuvchi to‘qimalarining nekrozi. 
b) Indikator o‘simliklardagi simptomlari: HTFY - 62-64°S; 

---

 
 
54 
v) Virusni fizikaviy xususiyatlari: OSM = 1:2000 - 1:10000; ASHS = 3 - 8
kun. 
g) Serologiya analizi; ikkiyoqlama immunodiffuziya yordamida bajariladi. 
8. Aralash infeksiyalar 
Issiqxonalarda pomidorlar bir vaqtni o‘zida TMV va KXV yoki ochiq 
dalada TMV va KXV, TMV va
 
KUV, TMV va boshqa yuqoridagi ko‘rsatilgan 
viruslar bilan birga uchraydi. Bunday hollarda analizni tezlik bilan amalga 
oshirish uchun serologiya usullaridan foydalaniladi. Indikator o‘simliklar 
yordamida analiz qilinadigan bo‘lsa, aytilgan viruslarni aniq identifikatsiya qilish 
uchun indikator o‘simliklar to‘plami bo‘lishi zarur. Tomatda TMV dan bodring 
mozaikasp virusini (BMV) ajratish uchun kiritmalar usuli yaxshi natija beradi, 
chunki BMV hujayrada kiritmalar hosil qilmaydi. 
4-jadval 
Simptomlarni belgilashda ishlatiladigan shartli belgilar 
Qisqartma Ingliz tilida 
Pyc тилида 
O‘zbek tilida 
Br 
brown 
Коричневый 
Jigarrang 
Ch 
chlorosis, 
chlorotic
Хлороз, хлоратичный 
Xloroz 
Dis 
distortion
Деформация 
Deformatsiya 
En 
enation
Выpocты 
O‘simtalar 
L 
locally
Локальный, местный 
Maxalliy 
LL 
local lession
Местные поврежден и я
Mahalliy jarohatlanish 
M 
mosaic
Мозаика 
CHiporlanish 
Mo 
moottling
Крапчатость 
"Xol —xollik" 
N 
necrosis
Некроз 
Nekroz, to‘qimalarni doira 
shakliga o‘tishi 
NR 
necrotiring
Некротические кольца 
Nekroz xalqasi 
NV 
necrtotic vein 
Некроз жилок 
Tomir nekrozi 
Nql 
necrotic 
qeercees lesion 
Некротический Дубовидный 
рисунок 
Dubsimon ko‘rinishdagi 
nekroz 
S 
systemically 
Системный 
Butun tana bo‘ylab 
virusning tarqalishi 
Sp 
spots 
Пятна 
Dog‘ 
VB 
Vein banding 
Окаймление жилок 
Tomirlarni hoshiyalanishi 
vc 
Vein cleearing 
Посветление жилок 
Tomir rangsizlanishi 
Y
M
Yellow mosaic 
Жёлтая мозаика 
Sariq mozaika 
Y
MO
Yellow motling 
Жёлтая крапчатость 
Sariq xol-xollik 
 
Shunday qilib, viruslarni tozalashning birinchi bosqichi – biologik tozalash 
haqida baholi qudrat olingan materiallar bilan tanishtirdik. Endigi vazifa 
viruslarni 
hujayraning 
barcha 
organellalaridan 
(xloroplastlar, 
oqsillar, 
polisaxaridlar, ribosomalar, pigmentlar, tannin moddalari va hokazolardan) fizik-

---