1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

Ortoreoviruslar, Orbi 
(lotincha halqa m’nosini bildiradi)
viruslar, 
Koltiviruslar va
akvareoviruslar
o‘z strukturasi va xususiyatlari bilan amaliy 
jihatdan oila xususiyatlaridan kam farq qiladi. Rotaviruslar hamda boshqa virus 
oilalari xususiyatlari bilan to‘laroq tanishish uchun Vaxabov, SHurigin (2013) 
”Virus cheloveka i jivotnx” o‘quv qo‘llanmasiga qaralsin). 
 
 
9.9. Birnaviridae oilasi (Birnaviruslar) (84) 
37-rasm. Bursa yuqumli kasalligi virusi va birnaviruslar strukturasi. (85) 
 
Oilaning taksonomik strukturasi 
 
 
 
Avlodlari:
Aquabirnavirus, 

 
 
 
 Avibirnavirus, 

 
 
 
Entomobirnavirus. 
 
Xususiyatlari 
 
Virion tavsifi. Morfologiyasi
. Virioni qobiqsiz, ikosaedrik simmetriyada 
tuzilgan (diametri 60 nm) bitta oqsil “qobig‘i” bor xolos. Kapsidi 260 trimer 
subbirliklardan iborat( T =13), ichki qavati 200 trimer subbirlikdan iborat,Virion
m.m. 55x10
6
, suzish zichligi CsClda -1,33 g/sm3 (defekt zarrachalariniki - 1,30 
g/sm3 ), sedimentatsiya koeffitsienti S
20w
435S. 

---

 
 
224 
Virus zarralari rN 3-9 da, 60 
o
S da 1 soat davomida qizdirilganda ham 
barqaror, efirga chidamli, 20 
o
Sda, 1%-li dodetsilsulfat natriyga (rN 7,) 30 
minut davomida ishlov berilagnda ham chidamlidir.
 
Genomi
. Genomi 2 segmentli ikkispiralli RNK (virion massasini 9-10% ). 
“
Baliqlar
o
shqozonosti bezining yuqumli nekrozi virusi” (IPNV)ning katta A 
segmentini o‘lchamlari ma’lum diapazonda o‘zgarib turadi: (IPNV) 2962 bp (SP 
shtammi), 3092 bp (Jasper shtammi) va 3104 bp (N1 va DRT shtammlari). V 
segmentini o‘lchami 2731 bp (DRT shtammi) dan 2784 bp (Jasper shtammi) 
orasida o‘zgarib turadi. “Bursa yuqumli kasalligi virusi”ning, “Drosophila 
X(DXV) viruslar”ining ham A segmenti o‘lchamlari ma’lum diapazonda 
o‘zgarib turadi. Bu virusning V segmentining o‘lchami 2715 bp (UK661 
shtammi)dan 2922 bp (QC-2 shtammi)gacha o‘zgarib turadi.
Virusni mRNK sini 5’-kep strukturaga egaligi haqida ma’lumot yo‘q. 
Lipidlar ham virion strukturasida topilgan emas. 
Virus hujayraga kirishi bilan virusni RNK-tobe RNK polimerazasi 
aktivlashadi, virus RNKsining transkripsiyasi yarim konservativ usulda amalga 
oshadi. Minus zanjirni sintezi haqida ma’lumotlar yo‘q. Organizm hujayrasi
kasallangandan so‘ng 3-4 soat o‘tgach ikkala mRNK paydo bo‘la boshlaydi va 
replikativ sikl davomida bir xil miqdorda to‘planadi (A molekula V molekulaga 
qaraganda 2 marta ko‘p to‘planadi). Virusspetsifik oqsillar kasallangandan so‘ng 
hujayrada 4-5 soatdan so‘ng uchrayboshlaydi. Ertagi va kechki oqsillar yo‘q.
Virus zarrasini qurilishi va to‘planishi sitoplazmada ro‘y beradi. Virusni erkin
ajralib chiqish mexanizmi noaniq.