1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
162 
holatlarda esa gap aminoatsil-tRNK-sintetaza qismlarini virus induksiyalagan 
bo‘lishi mumkin. Bu o‘zgarishlarni biologik ahamiyati hozircha aniqlanmay 
qolmoqda. 
DNK-tutuvchi viruslarning oqsil sintezida matritsa 
DNK-tutuvchi viruslarning oqsil sintezida matritsa funksiyasini virus DNK 
sida hosil bo‘lgan infarmatsion RNK bajaradi. Oqsil sintezida informatsion RNK 
ni qatnashishini isboti shuki, bu sintez aktinomitsin D tomonidan tormozlanib 
qolishi mumkin. CHunki aktinomitsin D RNK hosil bo‘lishini DNK matritsada 
to‘sib (blokirovat) qilib qo‘yadi. Hujayrani fag bilan kasallantirilgandan keyingi 
hosil bo‘lgan RNK ning nukleotid tarkibi fag DNK sining nukleotid tarkibiga 
mos bo‘lib chiqadi. DNK tutuvchi viruslarning informatsion RNKsini aniqlashni 
eng spetsifik usuli bu RNK ni denaturatsiyalangan virus DNK si bilan kompleks 
hosil qilidi. Bundan kelib chiqadiki hosil bo‘lgan RNK virus DNK si bilan 
komplementardir. Ular mustahkam RNK-DNK gibridlarini hosil qiladilar. Bu 
gibridlarni har xil metodlar bilan aniqlash mumkin. Bu RNK hujayra DNK si 
bilan gibrid hosil qilaolmaydi. Chunki RNK da hujayrani uzun va katta DNK si 
bilan kompleks hosil qilaolmasligidadir (ularda kerakli uzunlikdagi gomologik 
(komplementar) uchastkalar yo‘q). 
Virus informatsion RNK si kasallanmagan hujayradagi substratlardan 
(ribonukleozidtrifosfatlar: ATF, GTF, STF, UTF) sintezlanadi. Virus mRNK si 
sintezlanmaguncha virus-spetsifik oqsillar sintezlanaolmaydi, aytish mumkinki 
eng birinchi mRNKni sintezi (DNK-mute-rnk polimeraza) kasallanmagan 
hujayradagi avvaldan bor bo‘lgan ferment yordamida amalga oshishi yoki virus 
bilan olib kelingan ferment yordamida amalga oshishi kerak. Hozirgi kunda 
tabiatda bu ikkala imkoniyat ham ishlatilishi mumkinligi isbot qilingan. 
Ko‘pgina DNK-tutuvchi viruslar tarkibida RNK-molimerazaga ega emas. Bu 
viruslarni inforsatsion RNK si (infeksion jarayonni dastlabki daqiqalarida) 
hujayra RNK-polimerazasi tomonidan hosil qilinadi. Ikkinchi tomondan 
ospovaksina virusini zarrachasi reproduksiya siklini oxirgi daqiqalarida DNK-
mute RNK polimeraza hosil qiladi. 
Virus mRNK si bir ipli polinukleotid zanjirchadir. Uni hosil qilish uchun 
matritsalik vazifasini ikki zanjrli DNK (matritsalik vazifasini ikkizanjirchali
replikativ formali birzanjirchali virus DNK tutuvchi viruslar uchun ham shunday) 
mRNK zanjirchalarni bittasidami yoki ikkalovidan hosil bo‘ladimi degan savol 
tug‘iladi. Buni bilish uchun virus mRNK sini nukleotid ketma ketligini DNK ni 
ikkala zanjirini nukleotid ketma-ketligi bilan solishtirish kerak bo‘ladi. Buning 
uchun DNK ning ikkala zanjirini bir-biridan ajratiladi preparativ miqdorda 
ajratiladi va ularni gibridlanishini virus mRNK si bilan solishtiriladi. Ajratib 
olingan virus DNK sini virus mRNK si bilan gibridlanishini o‘rgangan 
tadqiqodchilar DNK ani ikkala zanjiri ham ma’noli bo‘lgani uchun ikkala zanjir 
ham ishlatilishi mumkinligini aniqlagan. Ammo mRNK ni har bir klassi DNK ni
ikkala zanjiridan biridan axborot ni o‘qiydi. Ikkinchi xil mRNK lar ikkinchi 

---