1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

5.3.Shaxsiy komp`ter negizidagi kontroller (RS) 
 
Bu yo`nalish keyingi paytda tubdan rivojlandi, bu birinchi navbatda
quyidagi sabablar bilan izohlanadi:
 
- RS ning ishonchliligini oshirish; 
- odatdagi va sanoatda ishlab chiqarilgan shaxsiy kompyuterlarning ko`p 
modifkasiyalari mavjudligi bilan; 
- ochik arxitekturadan foydalanish; 

---

99 
- uchinchi firmalar ishlab chiqarayotgan istagan kirish / chiqish (OAO,
modullari) bloklarini ulash osonligi; 
- ishlab tayyorlangan dasturiy ta`minotning keng nomenklaturasidan 
foydalanish mumkinligi (real vaqt operasion tizimlari, ma`lumotlar bazasi, nazorat
qilish va boshqarishning tadbiqiy dasturlari paketlari . 
RS negizidagi kontrollerlar odatda sanoatda uncha katta bo`lmagan 
berk obektlarni boshqarish uchun, tibbiyotda mahsus avtomatlashtirish tizimlarida, 
ilmiy laboratoriyalarda, kommunikasiya vositalaridan foydalaniladi. Bunday 
kontrollerning kirish-chiqishlari umumiy soni odatda bir necha o`nlikdan 
oshmaydi, vazifalari to`plami esa bir nechta boshqaruvchi ta`sirlarni hisobga olgan 
holda o`lchash axborotiga murakkab ishlov berishni ko`zda tutadi.
RS negizidagi kontrollerlarning rasional qo`llanish sohasini quyidagi 
shartlar bilan izohlash mumkin: 
- boshqarish ob`ektining kirish va chiqishlari uncha ko`p miqdorda 
bo`lmaganda yetarlicha kichik vaqt oralig`ida katta xajmdagi hisoblash 
bajariladi (qayta hisoblash quvvati zarur); 
- avtomatiashtirish vositalari ofisdagi shaxsiy kompyuterlarning ishlash sharoitidan 
ko`p farq qilmaydigan atrof-muhitda ishlaydi; 
- kontroller amalga oshiradigan vazifalarni (ular nostandart bo`lgani sababli) 
maxsus texnologik tillarning birida emas, balki yuqori darajadagi odatdagi 
dasturlash tilida. S++ , PASKAL va x.k. da 
dasturlash maksadga muvofiqdir; 
- oddiy kontrollerlar ta`minlaydigan kritik sharoitlarda ishni bajarish uchun 
amalda kuchli apparat qo`llash talab kilinmaydi. Buning vazifalariga quyidagilar 
kiradi:
- hisoblash qurilmalari ishining chuqur tashhisi, avtomat zahiralash choralari, shu 
jumladan, kontrollerlar ishini tuxtatmasdan nosozliklarni bartaraf etish; 
- avtomatlashtirish tizimi ishlagan vaqtida dasturiy komponentlar modifikasiyasi 
va hokazo. 

---

100 
RS negizida kontroller bozorida O`zbekistonda quyidagi kompaniyalar 
ishlamoqda: Honeyrvell, Siemens, Emerson Elektric, ABB, Alien 
Bradlev.Ge Fanuc va boshqalar.