1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2.1-rasm.Boshkarishning ochik zanjirli tizimi 
a- tizimning prinsipial sxemasi; b-tizimning funksional sxemasi:
KT – boshkaruvchi rele kontakti; IM- ijrochi mexanizm (kontaktor);
BO- boshkarish ob’ekti.
 

Vakt buyicha programmalangan, yuritish (t
1
), ishlash (t
1
- t
2
) va tuxtash
(t
2
) vakti berilgan davr ichida utadigan asinxron elektr yuritmani avtomatik 
boshkarish sistemasining funksional sxemasi 1,b rasmda kursatilgan. Bu elektr 
yuritma kuyidagicha boshkariladi: 
-vakt ichida boshkaruvchi rele ishga tushadi v ning kontakti RB ulanadi. 
Kontaktor K ning el. magnit galtagidan (1) tok utib unda magnit maydoni xosil 
buladi. Magnit maydon kuchi F
m
prujina Pr kuchi F
2 pr
ni yengib F
m
>F
pr
bulganda 
kuzgaluvchan temir uzak yakor 2 ni kuzgalmas temir uzak 3 tortib oladi. Shunda
yakor bilan mexanik boglangan kontaktor kontaktorlari K
1
, K
2,
, K
3
asinxron 
elektr yuritma el. manbaiga ulaydi. Asinxron elektr yuritma ishga tushadi va t
2
vakt gacha ishlab turadi. Oradan t
2
vakt utgach boshkarish rele (vakt relesi) ning 
kontakti uziladi (RB), kontaktorgaltagi 1. dan o‘tmaydi, undagi magnit maydoni 
vaPr kontaktor kontaktlarini (K
1
, K
2
,K
3
,) uzib, asinxron yuritmani davriy grafik 
asosida ishdan to‘xtatadi. (v).
Tizimning funksional sxemasiga muvofik, boshkaruvchi rele RB ijro etuvchi
element-kontaktorga ta’sir kursatadi, Ijro etuvchi element IE uz navbatida 
ob’ektga ta’sir etib, uni berilgan davriy grafikka (programmaga) muvofik ishga 
tushiradi va to‘xtatadi. 

---

32 
Avtomatik boshkarishning 2-turiga boshkariladigan rejimda ishlaydigan 
yopik zanjirli informatsion tizimlar
kiradi. 
Bunday tizimlarda ob’ektni ishga tushirish, va ma’lum programma buyicha 
boshkarishdan tashkari, tizimning ishlash protsessi davomida ob’ektning sifat 
kursatkichlari- texnologik parametrlari rostlash bilan bog‘lik bo‘lgan boshkarish
jarayoni xam bo‘ladi. Misol tarikasida bug kozonida yukori bosimli bug ishlash 
chikarish protsessida undagi texnologik parametr-suv satxi balandligi o‘zgarmas va 
berilgan balandlik N
b
ga teng bulishini ta’minlab turish talab kilinadi (1..2-rasm. ).
1- kalkovich 2- richag, 3- naycha. Bu funksiyani qalqovich 1, kalkovichni suv 
satxida o‘rnatish uchun kerak bo‘ladigan ayrisimon dasta va richag 2 dan iborat 
bulgan Polzunov regulyatori bajaradi.