1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

3.6-jadval 
Reklama vositalarining afzalliklari va kamchiliklari 
Reklama 
vositalari 
Afzalliklari 
Kamchiliklari 
Gazeta 
Moslashuvchanligi, o‘z 
vaqtidaligi, mahalliy bozorni 
imkon qadar kengroq qamrab 
olishi, ishonchliligining yuqoriligi 
Qisqa muddatliligi, ta’sir etish 
sifatining pastligi, qayta 
o‘quvchilar auditoriyasining 
sezilarsiz ekanligi 
Teleko‘rsatuv 
Tasvir, ovoz va harakatlarning 
birgalikda uzatilishi e’tiborni tez 
jalb qiladi 
Narxning yuqoriligi, kam sonli 
auditoriyani jalb qilishligi, 
reklama bilan ortiqcha 
yuklanganligi, reklama 
aloqasining qisqa vaqt davom 
etishligi 
Radio 
Auditoriyani tanlash imkoniyati, 
ommaviy, geografik va 
demografik jihatlarni e’tiborga 
olish mumkinligi, ommaviy 
qo‘llash imkoniyati 
Faqat tovushdan iborat ekanligi, 
teleko‘rsatuvga nisbatan kamroq 
samara berishi, reklama 
aloqasining qisqa vaqt davom 
etishligi 

---

60 
3.6-jadval (davomi) 
Jurnal 
Geografik va demografik jihatlarni 
e’tiborga olish imkoniyatining 
mavjudligi, yuqori sifatliligi, 
ikkilamchi uquvchilarning 
mavjudligi 
Reklama davri va harid jarayoni 
o‘rtasida uzoq muddat o‘tib ketishi, 
ortiqcha tirajlarning mavjudligi va 
muayyan joylarda reklama qilishga
Tashqi 
reklama 
Moslashuvchan, qulay narx va 
raqobatchilarning kamligi 
Auditoriyani tanlash 
imkoniyatining yo‘qligi, ijodiy 
faoliyatning cheklanganligi 
 
Reklama murojaatini ishlab chiqishda eng asosiysi auditoriyani qamrab olish 
miqyosi, reklama murojaatining almashinish chastotasi va ta’sir kuchini e’tiborga 
olishdir. 
Qamrab olish miqyosi maqsadli auditoriya doirasida reklama murojaati tegishli 
bo‘lgan shaxslar nazarda tutilib, umumiy auditoriya soniga nisbatan foizlarda 
hisoblanadi. 
Reklama murojaatining chastotasi tanlangan segmentda reklama murojaatining 
paydo bo‘lishi va almashinishi nazarda tutiladi. 
Reklamaning ta’sir kuchi potensial haridorlarga ta’sir qilish bilan izohlanadi. 
Masalan, teleko‘rsatuv auditoriyaga radioga nisbatan tez ta’sir ko‘rsatadi. 
Ushbu jarayonda bozordagi vaziyatni chuqur tahlil qila olish, insonlarning 
axborotni qabul qilish nazariyasini ham puxta o‘zlashtirish muhim hisoblanadi. 
Reklama murojaatining muvaffaqiyati uning kayerda va qachon nashr 
qilinishiga ham bog‘liqdir. Biror bir reklama vositasini tanlashdan oldin reklama 
tadbirlarining maqsadini aniqlash zarur. Reklama tadbirlarining asosiy maqsadlari 
quyidagilar bo‘lishi mumkin
: 
1.
Iste’molchilarning aniq tovar yoki xizmat haqida zarur bilim darajasini 
shakllantirish. 
2.
Firmaning ijobiy imidjini va unga nisbatan xayrixohlik ruhini shakllantirish 
maqsadida ijobiy tajriba va an’analarni yaratish. 
3.
Tovar va xizmatlarni harid qilish. 
4.
Tovar va xizmatlarni aniq bir ishlab chiqaruvchi firmalardan harid qilish 
zarurligiga ishontirish va undash. 
5.
Tovar va xizmatlarga talabni shakllantirish va sotishni rag‘batlantirish. 
6.
Tovar aylanmasini oshirish va aylanishini tezlashtirish. 
7.
Mavjud iste’molchilarni tovar va xizmatlarning doimiy haridoriga 
aylantirish. 
8.
Raqib firmalar orasida ishonchli hamkor qiyofasini shakllantirish. 
9.
Firma nufuzini zarur darajada saqlab turish. 
Amaliyot shuni ko‘rsatadiki, reklama tadbirlari chog‘ida yuqorida sanab 
o‘tilgan maqsadlar o‘zaro kesishishi mumkin ekan. Shu munosabat bilan ushbu 

---

61 
maqsadlarni quyidagi uchta guruhga umumlashtirish mumkin: 
1-guruh. Firma imidjini shakllantirishga qaratilgan maqsadlar
(2, 8, 9). Bu 
maqsadlar reklamaning iste’molchilarni tovar yoki xizmatlar bilan tanishtirish, 
ularning maqsadliligi, asosiy xususiyatlari to‘g‘risida axborot berishdir. Bunday 
reklamalar keng qo‘llanilib, odatda strategik maqsadlar uchun qo‘llaniladi. Firmaning 
imidjini shakllantirishga qaratilgan teleko‘rsatuv va radiodagi reklama roliklari, 
reklama lavha(qalqon)lari, transport reklamasi, taniqli gazeta va jurnallar, xomiylik 
aksiyalarida ishtirok etish kabilar qo‘llaniladi. 
2-guruh. Reklamani rag‘batlantirishga qaratilgan maqsadlar
(1, 4, 5, 6). 
Asosiy e’tibor sotishni rag‘batlantirishga qaratiladi. Rag‘batlantirishga qaratilgan 
maqsadlar bir vaqtning o‘zida firma imidjini shakllantirishga ham xizmat qilib, 
jamoatchilikda firma yoki tovarga nisbatan qiziqish uyg‘otadi. Sotishni 
rag‘batlantirishga qaratilgan reklama vositalari sifatida Gazeta va jurnallarda tez-tez 
takrorlanadigan murojaatlar, to‘g‘ridan-to‘g‘ri pochta tarqatmalari, radio orqali 
reklama, ko‘rgazmalarda ishtirok etish, telereklamadan keng foydalaniladi. 
3-guruh. Tovar va xizmatlar sotilishini barqarorlashtirishga qaratilgan 
maqsadlar
(3, 7). Bularga firma va tovar haqidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga oluvchi 
yashirin reklama, ko‘rgazmalarda ishtirok etish, firmaning yillik hisobotlarini nashr 
qilish, tantanali sanalarni nishonlash ( firmaning tug‘ilgan kuni, 1000 –chi tovar