1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

B2C (Business-to-consumer)
– turistik firma va turistlar yoki aholi o‘rtasidagi 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri marketing faoliyati bo‘lib, tijorat faoliyatini zamonaviy axborot 
texnologiyalari orqali iste’molchilarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri sotishni ko‘zda tutadi. 
Bunda iste’molchilar turistik tovar va xizmatlarni shaxsiy ehtiyojlari uchun harid 

---

190 
qiladilar. B2C munosabatlari tijorat vositachilarisiz chakana savdoni amalga oshirish 
va keng iste’molchilar auditoriyasini shakllantirish imkonini beradi. V2S sotuvlari 
qisqa muddatda amalga oshirilib, qulay narx va miqdorda sotib olishni ta’minlaydi. 
Buning uchun internet-sayt, xosting, bek-ofis zarur bo‘lib, turistik firmalarni bino 
ijarasi, xodimlarga ish xaqi to‘lash kabi harajatlardan xalos etadi. V2S 
munosabatlarida mijozlar “sodiqligi”ni oshirishga qaratilgan diskont dasturlar, 
bonuslar, sovg‘a va turli yutuqlar joriy qilinadi. 
C2C (consumer to-consumer) –
bunda turistik tovar va xizmat iste’molchilari 
ushbu mahsulot va xizmatlarni bir-biriga taqdim etadilar; 
G2E (government to government)
– bunda davlat va mahalliy boshqaruv 
organlari aholiga zarur turistik tovar va xizmatlarni taqdim etadi; 
B2G (Business-to government)
– bunda biznes, davlat organlari va ma’muriy 
tuzilmalar o‘rtasida xizmatlar ayriboshlashuvi amalga oshadi. 
An’anaviy va elektron biznes. 
Dastlab elektron biznes
 
on-line tarzda amalga 
oshirilgan bo‘lib, aksariyat korxonalar o‘z web-saytlarini yaratishgan edi. Ammo 
veb-sahifalarni yaratish har doim ham masalaning yechimi bo‘lavermaydi. An’anaviy 
biznesdan elektron biznesga o‘tish jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat: 
An’anaviy biznes
– kompaniyalar tovar va xizmatlarni ishlab chiqaradilar va 
an’anaviy sotish kanallari orqali sotishni ko‘zda tutadilar.
An’anaviy biznesdan elektron biznesga o‘tish bosqichi
– korxonalar o‘z tovar 
va xizmatlarini ixtisoslashgan magazinlar orqali sotadi va elektron tarmoqlarda o‘z 
kataloglarini joriy etadilar. 
An’anaviy biznes va elektron tarmoqqa integratsiyalashuv bosqichi
– 
yaratilgan tovar va xizmatlarni Extranet tarmog‘iga kiruvchi distribyutorlar orqali 
sotish va sotib olishni yo‘lga qo‘yadi.
Elektron biznesga o‘tish bosqichi
– barcha distribyutorlar va ta’minotchilar 
yagona Extranet orqali birlashgan. 
Elektron biznes
– tovar va xizmatlar elektron tarzda taqdim etiladi [26,17]. 
Ayrim tadqiqotchilar elektron biznesni sanoat inqilobi bilan tenglashtirishadi. 
Bu inqilobdan nafaqat tashkilot va kompaniyalar, balki iste’molchilar, mahalliy aholi 
ham ma’lum darajada naf ko‘radi.

---