1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Ishontira olish
. Har bir insonning aniq tovarlarga taalluqli bo‘lgan ishonchi 
mavjud. Bu ishonch tovarning qiyofasini inson idroki bo‘yicha tasvirlaydi. Agarda 
iste’molchilarni ma’lum tovarlarga nisbatan noto‘g‘ri ishontirish mumkin bo‘lsa uni 
qayta to‘g‘rilash va ishonchini qozonish uchun ulkan tadbirlar o‘tkazishga to‘g‘ri 
keladi.
Munosabatlar –
insonlarning biror bir ob’ekt, g‘oya yoki sub’ektga nisbatan 
ijobiy yoki salbiy bahosidir. Munosabat iste’molchilarni tovarni sotib olish yoki 
olmaslik to‘g‘risida qaror qabul qilishida muhim rol o‘ynaydi. Ob’ektlar to‘g‘risida 
o‘zlashtirish bilan bog‘liq bilimlar unga nisbatan qanday munosabatda bo‘lishni 
aniqlab beradi. Munosabat har safar ob’ektni qayta baholash jarayonida mablag‘ va 
ortiqcha harakatlarni tejaydi va to‘g‘ri qaror qabul qilishda muhim rol o‘ynaydi.
Bundan tashqari munosabatlar ushbu ob’ekt, g‘oya yoki sub’ektga nisbatan 
doimiy yondashuvini ham ifodalab, ruhiy va jismoniy kuch talab etadi. Sotuvchi har 
doim mavjud bozor muhtitga nisbatan o‘z munosabatini shakllantirishga harakat 
qiladi. Shu bois uni o‘zgartirish bir muncha murakkabroqdir.
5.2. Shaxsiy sotish jarayoni va turlari. 
Sotish jarayoni sotuvchi tashabbusi bilan amalga oshiriladigan jarayon bo‘lib, 
eng avvalo yangi mijozlarni jalb etish va ularning harid qilishiga erishishni ko‘zda 
tutadi. Bu jarayon quyidagi ketma-ketlikdan iborat (5.4-rasm): 

---

132 
5.4-rasm. Shaxsiy sotish jarayoni 
Yangi haridorlarni izlab topish va baholash.
Yangi haridorlarni izlab topish 
barcha haridorlar orasidan istiqbolli va potensial haridorlarni ajratib olish bilan 
baholanadi. Firmalar o‘z sotuvchilariga yoki savdo agentlariga bu haqda ayrim 
ko‘rsatmalar berishadi, ammo sotuvchilar mustaqil ravishda ularni izlab topish va 
harid qilishiga erishishlari muhim. Yangi haridorlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni 
ta’minotchilar, dilerlar, hamkasblar turli tashkilotlar va turli matbuot vositalaridan 
olish mumkin. Bunda ularni moliyaviy imkoniyati, harid savatchasi hajmi, alohida 
ehtiyoj va zaruratlari, joylashuvi va kelgusida takroriy harid qilish xususiyatiga qarab 
ajratib olish muhim.