1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

139 
6. Sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish ahamiyatining oshib borishi.
Shaxsiy sotishning muhim elementlaridan biri mijozlar bilan kelgusida ham 
munosabatlar o‘rnatishga erishishdir. Mijozlarning sodiqligini shakllantirishda 
sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish muhim rol o‘ynaydi. Shaxsiy sotish bilan bog‘liq 
sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishga kognitiv kelishmovchiliklar, turlarning 
ommaviyligini ta’minlash, tur davomida yordam ko‘rsatish, tur yakunida ular bilan 
bog‘lanish kabilarni keltirish mumkin. Ayniqsa bu sayohatning ko‘ngildagidek 
amalga oshmagan xollarda juda muhim. Kamchiliklarni tahlil qilish va ularni 
samarali bartaraf etish, shikoyatlarni savodxonlik bilan ko‘rib chiqish va javob 
berish, menejerlarning kommunikativ malakasi mijozlarning norziligini bartaraf 
etishi mumkin. 
7. 
Turmahsulotni 
bevosita 
sotishning 
dolzarbligi 
va 
sotuvchi 
ahamiyatining oshib borishi. 
Turmahsulotni sotishda sotuvchi quyidagi hislatlarga 
ega bo‘lishligi talab etiladi: 
 
−
sotuvchining ishonch, e’tiqod, shavq-zavq, g‘ayrat bilan ishlashga undovchi 
firma missiyasi mavjud bo‘lishi; 
−
barcha funksiyalarini to‘laqonli bajara olishi uchun zarur bili, malaka va 
ko‘nikmalarning mavjudligi; 
−
o‘z-o‘zini nazorat qilish, boshqarish va nizolarni hal eta olishni ta’minlovchi 
kasbiy malakalarga ega bo‘lishi. 
Ushbu hislatlarga ega bo‘lishi kelgusida sotuvchi oldida turgan quyidagi 
dolzarb masalalarni yechimini topish imkonini beradi: 
1)
Mijozlar bilan o‘zaro ishonchli munosabatlar o‘rnatish va ijobiy muhit 
yaratish; 
2)
O‘z vakolati doirasida firmaning raqobat ustunligini ta’minlashga xizmat 
qiluvchi omillarni yaratish; 
3)
Harid bilan yakunlanadigan sotish jarayonini samarali tashkil qilish va 
sotuvdan keyingi xizmatlarni tashkil qilish; 
4)
Mijozlarning sodiqligini shakllantirish. 
Shunday qilib, turizmda shaxsiy sotish turmahsulot xususiyatidan kelib 
chiquvchi murakkab jarayon bo‘lib, bir tomondan ma’lum qobiliyat, ko‘tarinki ruh 
bilan ishlash, shavq-zavq, g‘ayrat bilan ishlash, dadillik, o‘zini erkin tutishni talab 
etadigan sotish san’ati, ikkinchi tomondan zaruriy bilim, malaka va ko‘nikmalarni 
egallashni talab qiluvchi kasbiy faoliyat hamdir. 
Ushbu tamoyillarga amal qilish turistik firmalarning o‘z mijozlar bazasini 
shakllantirish, doimiy mijozlar bilan uzoq muddatli va o‘zaro naf keltiruvchi 
munosabatlarni o‘rnatish orqali raqobat kurashida o‘z mavqeini saqlab qolishga 
yordam beradi.