1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

189 
7.5.jadval. 
Elektron biznes rivojlanishi natijasida marketing stsenariysining o‘zgarishi
Elektron biznesgacha bo‘lgan davr 
Elektron biznesga o‘tish davri 
Texnologiyalar iqtisodiy rivojlanishga 
imkoniyatlar yaratishi ko‘zda tutilgan 
Elektron 
texnologiyalar 
iqtisodiy 
rivojlanishni harakatlantiruvchi kuch 
Mijozlar ishonchining sustligi 
Mijozlar ishonchning yuqoriligi 
Vertikal integratsiya 
Virtual integratsiya 
Marketing kompleksi (marketing-mix) 
imkoniyatlarining cheklanganligi
Marketing 
kompleksi 
(marketing-mix) 
imkoniyatlarining qisqa muddatlarda ortib 
ketishi 
Strategiyalarning 
firmaga 
yo‘naltirilganligi 
Strategiyalarning tarmoqqa yo‘naltirilganligi 
Nisbiy 
foyda 
kamayib 
borish 
tendensiyasiga ega
Nisbiy foyda o‘sib borish tendensiyasiga ega 
Biznes 
Ekspress-biznes 
Internet biznes va internet tijorat dastlab AQShda rivojlangan bo‘lsada, 
Yevropa mamlakatlari bu borada yetakchilik qilmoqda. Bugungi kunda barcha 
mamlakatlarning hukumat organlari o‘z internet xizmatlarini yo‘lga qo‘ygan bo‘lib, 
on-line xizmatlarni taklif etish Tayvanda (65%), Germaniya (59%), Angliyada 
(30%), Fransiyada (27%) tashkil etmoqda. 
Mamlakatimizda ham elektron biznes va elektron tijorat bo‘yicha yetarli shart-
sharoitlar yaratilgan bo‘lib, aloqa va axborotlashtirish agentligining ma’lumotlariga 
ko‘ra, yiliga 700 mln AQSH dollari savdo aylanmasiga ega. 2016 yil boshida 
mamlakatimizda Internetdan foydalanuvchilar soni 9,8 mln kishini tashkil etdi. 
Ushbu tendensiya saqlanib qolgudek bo‘lsa, 2020 yilga borib, ularning soni 17 mln. 
kishiga yetishi bashorat qilinmoqda.
Bugungi kunda turizm sohasida elektron biznes quyidagi shakllarda amalga 
oshmoqda: 
B2B
(business-to-business) – turistik firma va kompaniyalarning mijozlarga 
xizmat ko‘rsatish, boshqa turistik firma va kompaniyalarning xizmatlarini sotish 
orqali foyda olishga qaratilgan marketing faoliyatidir. B2Bda sotuvchi va haridor 
sifatida kompaniyalar ishtirok etadi. Umuman olganda, B2B yuridik mijozlarga 
yo‘naltirilgan faoliyatdir. B2B biznes sub’ektlarining iqtisodiy va axborot 
almashinuvi borasidagi o‘zaro munosabatlarini aks ettiradi. Xorijiy mamlakatlarda 
B2B atamasi kompaniyalarning boshqa kompaniyalar yoki kichik tadbirkorlik 
sub’ektlarini qo‘shimcha uskunalar, tovar va xizmatlar bilan ta’minlashga qaratilgan 
har qanday faoliyati tushuniladi. B2B – biznesning modeli sifatida yakuniy 
iste’molchiga yo‘naltirilganligi bilan ajralib turadi. B2B-marketingning maqsadli 
auditoriyasi o‘zining ishlab chiqarish va qayta ishlash bilan bog‘liq faoliyati uchun 
tovarlarni harid qiluvchi kompaniyalar va bu kompaniya xodimlaridir.