1. O‘quv materiallar

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI
ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI
MASHINASOZLIK TEXNOLOGIYASI FAKULTETI
“TEXNOLOGIK MASHINALAR VA JIXOZLAR” KAFEDRASI

“ BOSIM OSTIDA PAYVANDLASH”

FANIDAN AMALIY ISHLARINI BAJARISH UCHUN

USLUBIY KO’RSATMA
5320300 ― “Texnologik mashinalar va jihozlar” yo`nalishi talabalari uchun

Andijon -2021

“TASDIQLAYMAN”

Andijon mashinasozlik instituti
O`quv-uslubiy Kengashda ko`rib chiqilgan va ma’qullangan Kengash raisi ___________________ ___________
“______” ________________202__ -y

MA’QULLANGAN

―Mashinasozlik texnologiyasi‖ fakulteti Kengashida muhokama qilingan va ma’qullangan
Kengash raisi ___________________ M. Jo’raxonov
“______” ________________202__ y

“TAVSIYA ETILGAN”

5320300― “Texnologik mashinalar va jihozlar” kafedrasi
Majlisida muhokama qilingan va tavsiya etilgan
Kafedra mudiri ___________________ K.Qosimov
(kafedra majlisining_____-sonli bayonnomasi)

‘______’ ________________202__ y

Tuzuvchilar:

1. 
   O.Obidov- ‘Texnologik mashinalar va jihozlar’ kafedrasi assistenti
   

Taqrizchilar:

1. 
   T.Almatayev-AndMI ―Avtomobilsozlik‖ kafedrasi professori, t.f.n.
   
2. 
   O.O.Oxunov― “Uz AutoAustem” qo`shma korxonasi mahalliylashtirish bo`linmasi muhandisi.
   

1-Amaliy mashg`ulot


Kontaktli payvandlashdagi elektr qarshiligini hisoblash.


I. Ishdаn mаqsаd: Kontaktli payvandlashdagi elektr qarshiligini hisoblash.
II. Qisqаchа nаzаriy mа’lumоt: Kontaktli payvandlashda detallar payvandlash joyi orqali o‘tkaziladigan elektr toki bilan qizdiriladi.
Joul-Lens qonuniga muvofiq, elektr zanjirining aktiv qarshilik R_EE li elektrodlar orasidagi qismida Q_EE issiqlik ajralib chiqadi, shu tufayli metall payvandlash joyida zarur haroratgacha qiziydi.
Payvandlashda issiqlik ajralish sharoiti uzluksiz o‘zgarib turadi, chunki R_EE va I_pay o‘zgaradi, shu bois Joul-Lens qonuni ushbu hol uchun differensial shaklda ifodalanadi:
Q_EE = .
Nuqtali va chokli payvandlash uchun R_EE detal - detal R_DD elektrod – detal R_ED tegish qarshiliklari va detallar metallining o‘z qarshiligi R_D dan iborat bo‘ladi:
.

Payvandlashjoyiningumumiyqarshiligi:
a–nuqtalipayvandlashda; b–uchma-uchpayvandlashda; d–payvandlashjoyiningekvivalentelektrzanjiri.

Uchma-uchpayvandlashdaqiymatikichikligivategishjoyidananchauzoqdaligiuchunR_EDqarshilikumumiyqarshilikdahisobgaolinmaydi:

.
Kontaktlipayvandlashdaqizdirishningo‘zigaxosxususiyatlari:
1) aktiv qarshilik nisbatan uncha katta bo‘lmaydi;
2) tegish qarshiligi mavjud bo‘ladi;
3) qizish vaqtida issiqlik elektrodlar va atrofdagi metall orqali jadal chiqib ketadi;
4) tok o‘tadigan kesim ancha o‘zgarib turadi.
Qizish sharoitiga harorat ko‘tirilishi, qattiq eritmalar hosil bo‘lishi yoki parchalanishi, plastik deformatsiya, sirtqi effekt va hokazolar oqibatida metallning solishtirma qarshiligi o‘zgarishi ham ta’sir ko‘rsatadi.
Kontaktli payvandlashda umumiy qizishga Pelte effekti ta’sir qiladi. Effektning mohiyati quyidagilardan iborat: metallarda elektronlarning o‘rtacha energiyasi har xil bo‘ladi va uning qizishda o‘zgarishi ham turlicha bo‘ladi. Bu energiya qattiq, toza erigan holatdagi metallarda har xil bo‘ladi. Agar har xil yoki qattiq yoxud erigan holatdagi metallarning tegish joyi (kontakt) orqali elektr toki o‘tkazilsa, u holda elektronlarning o‘rtacha energiyasiga qarab tegish joyida issiqlik yutiladi yoki ajralib chiqadi.
Pelte issiqligi I_pay va t_pay ga mutanosib bo‘ladi. Bu issiqlikning energiyaning umumiy balansidagi ulushi odatda 5-10 % dan ortmaydi.