1. O‘quv materiallar

15.2 Potok va avtomatik liniyalar, snoat robotlari

Potok va avtomatik liniyalardan yirik turkumlab va ko‘plab ishlab chikarishda (xalq iste’mollari mollari, avtomobillar ishlab chiqarishda) foydalanish maqsadga muvofiqdir. Asosiy va yordamchi uskunalar majmui potok liniya deb ataladi. Bu uskunalar operatsiyalarning ko‘p qismi, shu jumladan, buyumni bir ish o‘rnidan boshqasiga surishni ham mexanizm va mashinalar yordamida bajarilishini ta’minlaydi. Bunda uskunalar va ish o‘rinlari texnologik jarayonning alohida operatsiyalari bajariladigan tartibda joylashtiriladi.

Avtomatik liniya asosiy, yordamchi va qutarish-tashish texnologik uskunalari, mashina hamda mexanizmlar majmuyi bo‘lib, ular buyum tayyorlash hamda tayyorlash jarayonida uni liniyaning tegishli joylariga surish uchun zarur bo‘lgan hamma operatsiyalarni odamning ishtirokisiz muayyan texnologik izchillikda va muayyan maromda amalga oshiradi. Liniyada barcha operatsiyalar avtomatik bajariladi, odam esa faqat uskunalarni sozlash, kuzatish va rostlash ishlarini bajaradi. Ayrim hollarda odam boshlang‘ich yuklash va oxirida yuklarni olish operatsiyalarni ham amalga oshirishi mumkin.
Isitish radiatorlarini tayyorlashda po‘lat tasma o‘ramlar (1) dan chuvatilib, katta tezlik bilan (20 m/min gacha) shakl berish panjarasi (2) ga uzatiladi, bu yerda aylanuvchi roliklar radiatorning ikkita yarim b o‘lagi tanavorini shtamplaydi, roliklardan biri puanson vazifasini, ikkinchisi esa matritsa vazifasini o‘taydi (3.9-rasm).



Isitish radiatorlari tayyorlanatigan avtomatik liniya.


Keyin ustki tanavorga mashina (3) da shtutser payvandlanadi, nuqtali payvandlash mashinasi (4) da tanavorlar bir necha joyidan payvandlab qo‘yiladi va chokli payvandlash mashinalari (5) da ular zich choklar bilan biriktiriladi. K o‘ndalang choklar payvandlashda uchuvchi mashinalardan foydalaniladi, ular payvandlash vaqtida detallar va konveyer bilan birga harakatlanadi, keyin esa katta tezlikda dastlabki holatiga qaytadi. Tayyor bo‘lgan radiatorlar liniyaning oxirida harakatlanayotgan tasmadan qaychi (6) vositasida qirkib ajratiladi va obopga jo‘natiladi.
Quvurlar ishlab chiqarishda quvur payvandlaydigan avtomatik qurilmalardan foydalaniladi (3.10-rasm).



Quvurlarni payvandlash stanining sxemasi.

O‘ramdagi tasma konveyer (1) va chuvatkich (2) ga uzatiladi, jo‘valash mashinasi (3) da to‘g‘rilanadi hamda uchlari qaychi bilan kesilgandan keyin uchma-uch payvandlash mashinasi (5) da uzluksiz tasma qilib payvandlanadi, grati esa qratqirg‘ich bilan yo‘qotiladi. Jarayon uzluksiz bo‘lishini ta’minlash uchun tasma uchlarini kesish, payvandlash va gratni yo‘qotish vaqtida xalka hosil qilgich (6) dan foylaniladi, u qoliplash stani ollida tasma zaxirasini yaratadi. Yuritish roliklari tasmani qoliplash qurilmasi (7) ga keltiradi, bu qurilma gorizontal va vertikal kattaklardan iborat. Shakl berilgan tanavor payvandlash mashinasi (8) ga keladi, bu yerda 440 Hz chastotali tok bilan bo‘ylama chok payvandlanadi. Keyin quvurlar sovitkich (9) da suv-havo aralashmasi vositasida 50–60°C haroratgacha sovitiladi. Quvurni uzil-kesil kalibrlash va to‘g‘rilash uchun stan (10) xizmat qiladi. Shundan so‘ng quvur induksion o‘choq (11) da qizdirilgandan keyin reduksion stan (12) ga va uchuvchi (13) da kesishga yoxud kesib dastgoxiga uzatiladi, keyin esa pardozlash b o‘linmalari (14)–(15) ga keladi.