1. Nanotexnologiya termini kim va qachon fanga kiritgan. Nanologiyani asoschilaridan biri, amerikalik fizik olim R. Feynman, ayrim atomlarni mexanik ravishda manipulyatsiya qilishning nazariy imkoniyati haqida gapirar ekan,


  «Nanozarracha», «klaster», «nanonaycha», «nanosim», «nanotasma»



Download 0,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/46
Sana06.01.2022
Hajmi0,62 Mb.
#323006
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   46
Bog'liq
NANOKIMYO Oraliq SNIKERS PRO

4. 

«Nanozarracha», «klaster», «nanonaycha», «nanosim», «nanotasma», 

«nanokukun», «kvant nuqta» atamalarining ma'nosini tushuntiring.

Tabiatda va 

nanotexnologiyada odatda nanoobyektlar-kopzarrachali sistemadir, va bu yerda 

“nanokristall, nanofaza, nanonaycha”, nanoklaster”, nanosistema, nanostruktura, 

nanokompozit” kabi terminlar bilan ishlashga togri keladi. Eng faol organilgan 

nanostrukturalardan biri bu-nanoklasterlar-metall atomlaridan yoki nisbatan oddiy 

molekulalardan iborat. Klasterlarning xossalari ularning olchamlariga juda bogliq bolgani 

uchun (olchov effekti), ular uchun olchamlari boyicha ozlarining sinflanishi ishlab 

chiqilgan Klasterlar- metall atomlaridan yoki nisbatan oddiy molekulalardan iborat. 

Klasterlarning farqlanuvchi xususiyatlaridan biri-ular xossalarining klasterdagi atomlar 

soniga chiziqsiz boglanganligidir. Dispers va hajmiy monokristall moddalarda bunday 

boglanish mavjud emas, lekin, bu hollarda klaster xossalarini zarrachalar (kristallchalar, 

donalar) olchamlari belgilaydi. Klaster kop bolimli (sanoqli), umuman olganda, 

ozgaruvchan sonli ozaro ta’sirlashuvchi atom, ion va molekulalar guruhidan tashkil 

topgan boladi. Klasterda kamida ikkita atom boladi. Klasterdagi atomlarning eng kop 

soni (yuqori chegarasi) unga qoshilgan yana bitta atom uning xossalarini 

ozgartirmaydigan sonidir. Kimyoviy nuqtayi nazardan bu son 12 ming atrofida boladi. 

Nazariy  hisoblashlarning  korsatishicha,  hajmiy  kristallarga  xos  yoqiy  markazlashgan 

kubik (YMK) tuzilishi bilan bir qatorda, klasterlar 5-tartibli simmetriya oqiga ega bolgan 

kristallik  simmetriyasini  olishi  mumkin.  Kam  atomli  klasterlar  modelini  yasashda  ikki 

asosiy  holat  hisobga  olinadi:  1.  Klasterlar  zich  joylashgan  tartibli  va  eng  sodda  turgun 

konfiguratsiyali  atomlardan  tuzilgan  bolishi  kerak;  klasterdagi  barcha  atom 

konfiguratsiyalari ichidagi tetraedrlar (eng kichik hajmli turgun atomlar konfiguratsiyasi) 

imkon  darajada  kop  bolishi  kerak.  2.  Klasterlar  energetik  jihatdan  turgun  bolishi  kerak. 

Odatda,  klasterlar  elementlari  tarkibiy  tuzilishi  sifatida  tetraedr,  oktaedr,  kub, 

kubooktaedr,  pentagonal  piramida,  ikosaedr  va  boshqalar  qabul  qilingan.  Eng  kichik 

turgun klaster 5-tartibli simmetriya oqi va 7 atomdan iborat bolib, pentagonal bipiramida 

shakliga  ega,  undan  keyingi  turgun  klaster  ham  5-tartibli  simmetriya  oqi,  13  atomdan 

iborat ikosaedr shaklida boladi. Nanonaychalar–devori bir qavat bolgan ichi bosh silindr 

shaklidagi  nanoolchamdagi  molekulalardir.  Boshqa  nanoobyektlar  ichida  nanonaychalar 

eng  yaxshi  organilgan.  Bu  bir  necha  nanometr  olchamli  uzaytirilgan  silindrsimon 



strukturalardir.  Birinchi  marta  uglerodli  nanotubalar  1951-yilda  sovet  fiziklari 

L.V.Radushkevich  va  V.M.Lukyanovich  tomonidan  paydo  bolgan,  ammo  bir  yildan 

keyingi  mahalliy  ilmiy  jurnalda  nashrlari  e'tiborga  olinmasdan  qoldi.  Ularga  bolgan 

qiziqish  90-yillarda  chet  el  tadqiqotchilarining  ishlaridan  keyin  yana  paydo  boldi. 

Haqiqatan  ham,  nanonaychalarning  tuzilishiga  xos  sifatlari  mutaxassislar  oldida  juda 

katta  imkoniyatlar  yaratadi.  Uglerodli  nanonaychalar  ota  katta  istiqbolli  kelajakka  ega. 

Bu  nanozarrachalar  fan  va  texnikada  juda  katta  ahamiyatga  ega.  Masalan,  fullerenlar 

yangi xil moylar va antifriktsion qoplamalar, yangi yoqilgi tiplari, olmosga oxshash ota 

qattiq  birikmalar,  sensorlar,  boyoqlar  va  boshqa  kerakli  buyumlarni  yaratishda  juda 

muhim  ahamiyatga  ega.  Uglerod  nanonaychadevori  bir  qavat  bolgan  ichi  bosh  silindr 

shaklidagi molekula bolib, u taxminan 1000000 ta uglerod atomidan iborat, diametri 1÷2 

nm  va  uzunligi  bir  necha  on  mikrometr  iborat  bolgan  nanozarrachadir.  Uning  devorida 

uglerod  atomlari  togri  oltiburchaklarning  uchlarida  joylashgan  boladi.  Uglerodli 

nanotubalar  polatdan  yuz  marta  mustahkamliroqdir,  ularning  koplari  issiqlik  va  elektr 

tokini  yaxshi  otkazadilar.  Yaqinda  olimlar  bor  nitridning  va  ba'zi  bir  metallarning, 

masalan,  oltinning    nanonaychalarini  sintez  qilishga  muvaffaq  bolishdi.  Ular, 

mustahkamligi  jihatidan  uglerodli  nanonaychalardan  sezilarli  darajada  past,  ammo, 

diametrining  ancha  kattaligi  tufayli,  nisbatan  katta  molekulalarni  ham  oz  ichiga  olishi 

mumkin. 


Download 0,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish