1. Nanotexnologiya termini kim va qachon fanga kiritgan. Nanologiyani asoschilaridan biri, amerikalik fizik olim R. Feynman, ayrim atomlarni mexanik ravishda manipulyatsiya qilishning nazariy imkoniyati haqida gapirar ekan,

3. Nanozarrachalar qanday sinflarga ajaratiladi? 

Nanokimyo fani nisbatan yosh fan, 

unda hali umumiy terminologiya va tariflar oxiriga yetib borilmagan. Shuning uchun, 

nanokimyoning tadqiqot obyektlarining umumiy klassifikatsiyasi yaratilmagan.Fanda 

nanokimyo obyektlarini klassifikatsiyashga koplab urinishlar mavjud. Lekin shunga 

qaramasdan kopchilik olimlar: nanokimyo-nanosistemalarni sintez qilish va ularni 

organish bilan shugullanadi, deb hisoblaydilar. Bunda, nanosistema deganda olchamlari 

100 nm dan oshmagan nanozarrachalardan iborat muhit tushiniladi. Oz navbatida bunday 

nanozarrachalar yanada kichik bolgan zarrachalardanklasterlardanmoddaning eng kichik 

---

«gishtlaridan» tuzilgan boladi. Klasterlarning olchamlari 10 nm dan oshmaydi. Ana shu 

klasterlar darajasida har xil kvant effektlari (jarayonlari) namoyon boladi. Nanokimyoda 

nanoobyektlarni sinflashda barcha nanoobyektlar ikkita katta sinfga bolinadi ikkitatekis, 

silliq (“sirtqi) va govakli, teshikli (“ichki). Tekis, silliq obyektlar olchamlari boyicha 

tasniflanadi: 1) uch olchamli (3D) strukturalar, ular nanoklasterlar deb nomlanadi 

(cluster-taxlam, dasta); 2)tekis ikki olchovli (2D) obyektlar–nanotasnalar 

(nanoplyenkalar); 3) chiziqli bir olchovli (1D) strukturalar-nanoiplar, yoki nanosimlar 

(nanowires); 4) nol olchovli (0D) obyektlar - nanonuqtalar yoki kvant nuqtalar. Govakli 

obyektlarga nanonaychalar (6.3 bobga qarang) va nanogovak materiallar, masalan amorf 

silikatlar kiradi.Albatta, bu tasnif ham boshqa sinflashlar kabi, keng qamrovli emas. 

Bunda supramolekulyar kimyo usulida olingan molekulyar agregatlarni  qamrab 

olinmaydi. Nanosistemalarni 1-jadval holatida keltirish, har xil tariflar ichida bizga 

adashib ketmaslikka yordam beradi. Bunda nanosistemalarni tashkil qilgan atomlar soni 

va zarracha olchami inobatga olinadi :

 

 

Biroq, nanozarralarning yuqori chegarani belgilaydigan atomlar miqdori, har bir birikma 

uchun individual tushunchadir. Har qanday birikma individual atomlar sonidan iboratdir.  

Nanoobyektlarni geometrik printsipga kora (olchovlilik) turli nuqtai nazardan tasniflash 

mumkin. Bazi tadqiqotchilar obyektning sinflashda asosiy korsatkich sifatida akroskopik 

olchamlarni (“makro olchov”) qabul qilishni taklif qilishadi. Boshqa bi tadqiqotchilar esa 

asosiy korsatkich sifatida nanoskopik olchamlarni (“nano olchov”) qabul qilishni taklif 

qilishadi. Oxirgi mantiqiyroq. Biz nanokimyo obyektlarini sinflashda ikkala yondashuvni 

ham birlashtirib kiritishga harakat qilamiz. 

---