1. Мукаддима маълумот дар бораи фан

147.Хати араби ва баъзе навъхои он.
Хати арабй бевосита аз хати оромй пайдо нашудааст, балки пеш аз он бо номи набатй хате вуҷуд дошт, ки аз оромй ба вуҷуд омадааст. Набатиҳо мисли арабҳо мардуми сомй буда, дар асри V пеш аз ми.лод аз Арабистон ба Фаластин кўчидаанд ва дар асри II пеш аз милод давлати калоне ташкил додаанд, ки чанубу шарқии Сурия, нимчазираи Сино ва ғарбии Арабистонро дар бар мегирифт, Набатиҳо оҳиста-оҳиста забони оромиро қабул карданд. Дар ибтидои асри II милодй Набатияро римиҳо забт карданд ва ин давлат аз байн рафт. Арабҳо то асри VII милодй сохти ғуломдориро аз сар мегузарониданд. Танҳо дар ибтидои асри VII ҳазрати Муҳаммад (571-632) онҳоро дар зери шиори дини ислом муттаҳид ва бисёр кишварҳои атрофро забт намуда, доираи нуфузи дини исломро хеле вусъат дод. Баробари вусъати дини ислом хати арабй низ интишор ёфт. Ислом дини ягона ва хату забони арабй хату забони ягонаи расмии тамоми қаламрави хилофати араб қарор гирифт. Ин тааҷҷубовар нест, зеро дар замонҳои қадим ва дар асрҳои миёна ин ё он хат баробари вусъату нуфузи ин ё он дин ривоҷ ёфта паҳн шудааст. Хати арабй пеш аз ислом, дар асри VI аз хати набатй шакл гирифта буд. Алифбои қадими арабй аз 22 ҳарфи ҳамсадои бенуқта иборат буд ва садонокҳо навишта намешуданд. Баъдтар навишти баъзе ҳарфҳоро соддатар карда, тағйир доданд, чандин ҳарф ба якдигар монанд ва аз ҳарфҳои монанд панчтаашро аз алифбо хориҷ карданд. Дар натиҷа 17 ҳарф монд. Ин миқдор барои ифода ва сабти пурраи овозҳои забони арабй намерасид. Барои аниқтар сабт кардани забон ёздаҳ ҳарфи нав илова намуданд. Ин кор бо роҳи ба ҳарфҳои мавҷуд илова кардани нуқтаҳо ба амал омад. Ба роҳи нуқтагузорй «то», «со», «чим», «хе», «зол», «зе», «шин», «зод», «изғй», «ғайн» ва «қоф» (т,с,ч,х,з,з,ш,з,з,ғ,қ) ба вуҷуд омаданд. Чунон ки мо, тоҷикон, аз таҷрибаи худ медонем, сабт нашудани садонокҳо боиси душвориҳои зиёде дар хондани хати арабй гардидаанд. Калимаҳоеро, ки садонокҳои онҳо навишта нашудаанд, ба тарзҳои гуногун хондан мумкин аст, душвории мазкур, хусусан. баъди қабули дини ислом ва зарурати аниқ сабт кардани калимаҳо дар Қуръон бештар ҳис шуд. Барои раъти душвориҳо ва ифодаи садонокҳои кўтоҳ, аз як тараф, ҳаракат - забар, зер, пеш (фатҳа, касра, замма)-ро ва аз тарафи дигар, барои ифодаи садонокҳои дарози о,ў,й ҳарфҳои «алиф», «вов», «йо»-ро истифода мебурдагй шуданд.