1. Мукаддима маълумот дар бораи фан

157.Пайдоиши Хати славянии русй.
Баробари ташкили нахустин давлатҳои феодалй, барои коргузорй ва пеш бурдани корҳои давлатй зарурати ба тартиб овардани системаи хат пеш омад. Дар ин давра ҳамсояҳои славянҳо соҳиби хатҳои мукаммал буданд ва славянҳо яке аз он хатҳоро қабул карда метавонистанд. Хусусан муносабати мустаҳками тичоратию маданй бо Византия мусоидат кард, ки славянҳо хати ҳарфй - овозии юнониро қабул кунанд. Баробари хати юнонй аз хати лотинй низ истифода мебурданд. Ҳарфҳои юнонй ба лотинй ҳамаи овозҳои забони славяниро ифода карда наметавонистанд. Бинобар ин, славянҳо бо мурури замон барои сабти садохои махсуси забони худ ҳарфҳои нав ихтиро намуданд. Ин ҳодиса будани назорати давлат ва шахсони ҷудогона ба вуқўъ пайваст. Баъдтар дар асри IX, вақте славянҳо дини насрониро ба таври оммавй кабул карданд, ду навъи хати с.лавянй ба вуҷуд омад. Дар бораи ин ки халқҳои славянй ва аз он ҷумла, мардуми рус пеш аз қабули дини насронй (христианй) хату алифбо доштанд, ғайр сарчашмаҳои славянй, баъзе муаллифони араб ва тоҷику форс, чун Ибни Фазлон, Ал-Масъудй, Ибни Надим, Ибни Худодбеҳ, Фахриддин низ маълумот додаанд. Масалан дар навиштачоти Ибни Надим вомехўрем: шахсе ба ҳикоят кардааст, ки яке аз князҳои Кавказ соли 987 ўро ба назди подшоҳи русро фиристода аст ва он шахс тасдиқ кардааст, ки русҳо соҳиби хат ҳастанд ва онро дар рўи чўбҳо нақш мекунанд. Он сафир намунаи дар рўи чўб нақшёфтаи хати русиро ба Ибни Надим нишон додааст. Ибни Надим шакли он хатро дар асари худ сабт намудааст, вале онро то кунун касе хонда натавонистааст. Хати русии ҳозира аз хати славянии кириллиса ибтидо гирифта, дар натиҷаи таҳаввулу такомули беш аз ҳазору садсола ба сурати имрўзааш даромадааст. Соли 863, соли пайдоиши кириллиса дониста мешавад.